Μισέλ Ουελμπέκ

Κάποιοι μήνες της ζωής – Οκτώβριος 2022 – Μάρτιος 2023

Μετάφραση: Γιώργος Καράμπελας

Εκδόσεις: Εστία

Σελ.: 144

Ο – για πολλούς αμφιλεγόμενος – Γάλλος συγγραφέας Μισέλ Ουελμπέκ δεν θα μπορούσε να βλάψει τον εαυτό του αποτελεσματικότερα μέσα από αυτό το πολύ ενδιαφέρον, αλλά όχι για λογοτεχνικούς ή πνευματικούς λόγους, βιβλίο του. Είναι εξαιρετικά δύσκολο, ως ακατόρθωτο, να κατανοήσει κάποιος τους λόγους που τον ώθησαν στη συγγραφή και την έκδοσή του, καθώς ένας αδιαμφισβήτητα τόσο προικισμένος και καλλιεργημένος πνευματικά άνθρωπος σκέφτηκε αυτό τον τρόπο να υπερασπίσει τον εαυτό του. Παθολογικός ναρκισσισμός; Το πιθανότερο. Φαίνεται ότι ο συγγραφέας έχει αποφασίσει, στο πλαίσιο ενός νέου ναρκισσισμού, να γράφει αυτά που συζητά με τον περιπτερά του. Πρόκειται για έναν άλλου τύπου ναρκισσισμό, όπου δεν καταβάλλεται καμία προσπάθεια: ρεύτηκα (μια σελίδα), κατούρησα (δύο σελίδες)… Είναι γνωστός, ωστόσο, ο ανορθόδοξος και επιτηδευμένα, τελικά, προκλητικός τρόπος που αντιδρά σε αρκετές περιπτώσεις σε διάφορα ζητήματα πολιτικά, κοινωνικά, ηθικά.

Το βιβλίο δομείται σε δύο μέρη. Στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, ο Ουελμπέκ αναφέρεται στη συζήτησή του με τον Μισέλ Ονφρέ στο ειδικό τεύχος της επιθεώρησης «Front Populaire», συζήτηση που συνδέεται με τη διαμάχη που έχει ανοίξει ο πρώτος με τους μουσουλμάνους. Το θέμα αυτό έχει προφανώς ενδιαφέρον από πολλές πλευρές, καθώς είναι ένα ζήτημα που απασχολεί έντονα – και επικίνδυνα θα έλεγα – τη γαλλική κοινωνία. Σπεύδω να σημειώσω ως πρώτο παράδοξο ότι το φλέγον ζήτημα της επίδρασης της μουσουλμανικής κοινότητας στη γαλλική κοινωνία δεν απασχολεί τον συγγραφέα παρά στις πρώτες μόλις σελίδες, δείχνοντας μάλιστα (σύμφωνα πάντα με τις εκπεφρασμένες θέσεις του τόσο στον δημόσιο λόγο του όσο και στα μυθιστορήματά του) μια περίεργη, γι’ αυτόν, υποχωρητικότητα απέναντι στον ιμάμη του Μεγάλου Τζαμιού, ο οποίος τον μήνυσε για ισλαμοφοβία και πρόκληση μίσους.

Το δεύτερο και συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου αφορά τα γεγονότα του τρέχοντος έτους (2023), που σχετίζονται με το λεγόμενο σκάνδαλο το οποίο στον γαλλικό Τύπο έλαβε τον κατά κυριολεξία τίτλο «το πορνό του Ουελμπέκ». Εν συντομία, ο Ουελμπέκ δέχτηκε να πρωταγωνιστήσει σε μια πορνό παραγωγή που του πρότεινε ένας Ολλανδός σκηνοθέτης και μια Ολλανδή youtuber. Η συμφωνία να γυριστούν σκηνές ερωτικού περιεχομένου ανάμεσα στον διάσημο συγγραφέα και την Ολλανδή επισημοποιήθηκε με συμβόλαιο, που – αν κατάλαβα καλά – ενέπλεκε και την παρουσία της συζύγου του συγγραφέα στα γυρίσματα. Μετά τις απαραίτητες διευκρινίσεις, ας ακολουθήσουμε τα γεγονότα που συντάραξαν τη ζωή του διάσημου Γάλλου συγγραφέα:

Τον Νοέμβριο του περασμένου χρόνου δημοσιεύεται στο «Front Populaire» μια συζήτηση μεταξύ δύο κορυφαίων «βέρων», όπως λέει ο ίδιος ο Ουελμπέκ, Γάλλων (Γάλλων – Γάλλων δηλαδή). Με αφορμή αυτήν τη συζήτηση ο – όπως φαίνεται – παντεπόπτης της γαλλικής κοινωνίας ιμάμης του Μεγάλου Τζαμιού του Παρισιού ενοχλήθηκε από τις απόψεις που εξέφρασε ο συγγραφέας σχετικά με τους μουσουλμάνους και κατέθεσε μήνυση εναντίον του την Τετάρτη 28 Δεκεμβρίου του 2022. Παραθέτουμε δύο από τα επίμαχα αποσπάσματα που ενόχλησαν τον ιμάμη και αναφέρονται στο δελτίο Τύπου που εξέδωσε: «Όταν ολόκληρες περιοχές είναι υπό ισλαμικό έλεγχο, νομίζω ότι θα υπάρξουν πράξεις αντίστασης. Θα υπάρξουν επιθέσεις και πυροβολισμοί σε τζαμιά, σε καφετέριες όπου συχνάζουν μουσουλμάνοι, εν ολίγοις θα ζήσουμε το Μπατακλάν αντίστροφα». «Πιστεύω ότι η επιθυμία των λεγόμενων “βέρων” Γάλλων δεν είναι επ’ ουδενί να αφομοιωθούν οι μουσουλμάνοι, αλλά απλώς να σταματήσουν να τους κλέβουν και να τους επιτίθενται, με μια λέξη να σέβονται τον νόμο και να σέβονται και εκείνους. Ειδάλλως άλλη καλή λύση είναι αυτή, να φύγουν».

Το μέγα αυτό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Γαλλία σήμερα (όπου υπάρχουν απαγορευμένες περιοχές στα περίχωρα του Παρισιού ακόμα και για τη γαλλική αστυνομία) και προκαλεί τεράστια ανησυχία σε ολόκληρη την Ευρώπη, ο Ουελμπέκ, προς χάριν των ηδονών και των ερωτικών απολαύσεων, το έθιξε ελάχιστα. Έτσι που θαρρείς ότι το περιέλαβε προσχηματικά για να μιλήσει για το πορνοβίντεο στο οποίο παρουσιάζεται ως πρωταγωνιστής ερωτικών επιτευγμάτων. Ωστόσο, ο προβληματισμός μας δεν είναι αυτός. Ο Ουελμπέκ, έτσι κι αλλιώς, μπορεί μέσα σε λίγες σελίδες να εκφράσει και να μεταδώσει τις θέσεις του. Εκείνο που προκαλεί εντύπωση και τεράστια ανησυχία είναι, πρώτον, ότι η γαλλική διανόηση βρίσκεται υπό τη διακριτική εποπτεία του ιμάμη του Μεγάλου Παρισιού και φυσικά όλων των «προοδευτικών», «αλληλέγγυων» δυνάμεων της χώρας και, δεύτερον, ότι η «κατανόηση» στο ζήτημα που ενέσκηψε και βρέθηκε σε ένα κοσμικό κράτος με την παράδοση της Γαλλικής Επανάστασης και του Διαφωτισμού να απολογείται στις μπούργκες και στον θρησκευτικό σκοταδισμό που μηνύει τους πολίτες της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Το δεύτερο και εκτενέστερο μέρος του ουελμπεκικού ερωτικού Μπεν Χουρ έχει την πλάκα του. Γιατί μόνο έτσι μπορεί να το εκλάβει κανείς όταν βλέπει τον συγγραφέα της «Υποταγής» να επιστρατεύει όλη τη δυτική φιλοσοφική σκέψη προκειμένου να δικαιολογήσει (που μάλλον δεν του το ζήτησε κανείς) την ακατάβλητη θέληση του μορίου του για δράση, το οποίο τόσο εύκολα επιδεικνύει υπογράφοντας και συμβόλαια! Η προσπάθεια, λυπάμαι που το λέω, είναι αξιοθρήνητη, όπως και οι αφελείς αιτιάσεις του στιλ «ήμουν μεθυσμένος» ή «δεν ήξερα τι υπέγραφα», δικαιολογίες του νηπιαγωγείου, που μεγεθύνονται δραματικά με τις αναφορές στον Λαμαρτίνο και τον Ροβεσπιέρο, στον Μπωντλαίρ και τον Ρεμπώ, στον Τόμας Μαν και τον Ρόμπερτ Μούζιλ. Στην υπόθεση της τσόντας δεν παρέλειψε να εμπλέξει τον ουκρανικό πόλεμο, τη νεωτερικότητα και ό,τι μπορεί να φανταστεί κανείς από το αστείρευτο σκοτεινό – φανταχτερό ουελμπεκικό σύμπαν… Το θέμα είναι αστείο και μάλλον οφείλεται στον ασυγκράτητο ερωτισμό του νάρκισσου Ουελμπέκ.

Θα σταθούμε, ωστόσο, ενδεικτικά σε μερικές μελανές εντυπώσεις. Ο Ουελμπέκ μιλά για τη Γουρούνα (το κορίτσι-δόλωμα δηλαδή για να γυρίσει την τσόντα), την οποία καταγγέλλει ότι «δεν έκανε και σπουδαίο στοματικό έρωτα». Αυτό αποφαίνεται ο εραστής της λαίδης Γουρούνας, όπως την αποκαλεί με ουελμπεκική τρυφερότητα. Εδώ δείχνει λιγότερο συγκαταβατικός με «ανίκανες» γυναίκες που δεν κάνουν καλά τη δουλειά τους στο σεξ, παρά με τον μηνυτή ιμάμη.

Επιχειρηματολογεί ο Απολλώνιου πνεύματος (αλλά όχι σώματος) Ουελμπέκ: «Η Γουρούνα δεν ήταν αυτό που λέμε καλό γαμήσι, κάτω του μετρίου στα τσιμπούκια, δεν επέδειξε καμιά επιθυμία να χρησιμοποιήσει…» κ.τ.λ. Το ζήτημα προφανώς δεν είναι ηθικό, ούτε και πολιτικής ορθότητας για τη γνώμη που έχει για τις γυναίκες. Το γελοίο είναι ότι μιλά μάλλον για μια πορνοκαλλονή που, αν δεν ήταν ο διάσημος Ουελμπέκ, δεν θα μπορούσε ούτε σε φωτογραφία να την αντικρίσει… Το πρόβλημα παραμένει, ωστόσο, αισθητικό, όπως μάλλον αναδεικνύουν οι δυο εταίρες του 4ου αιώνα στις επιστολές του Αλκίφρονα, που, ναι μεν είναι προϊόν μυθοπλασίας, ουδόλως όμως αναληθείς. Γράφει, λοιπόν, η Λεόντιον στη φίλη της Λάμια:

«Τίποτα δεν είναι πιο δυσάρεστο από το να νεάζει ο γέρος. Τι τραβάω απ’ αυτόν τον Επίκουρο, με κατηγορεί συνέχεια, είναι καχύποπτος με όλα, μου στέλνει ακατανόητα γράμματα, με απειλεί ακόμη και να με διώξει από τον κήπο του. Μα την Αφροδίτη! Ακόμη κι αν ήταν Άδωνις, πλησιάζει κιόλας τα ογδόντα, δεν θα μπορούσα να τον υποφέρω έτσι όπως είναι γεμάτος ζωύφια και συνέχεια άρρωστος, και έχει τυλιγμένο το κεφάλι του με μπομπάρι. Πόσο μπορεί να αντέξει κάποιος έναν άνθρωπο σαν αυτόν τον φιλόσοφο; Ας κρατήσει για τον εαυτό του τις ιδέες του για τη φύση και τους διεστραμμένους κανόνες του, και εμένα, που ανήκω φυσικά στον εαυτό μου, ας με αφήσει ήσυχη κι ας μη με βρίζει»!

Διαβάστε επίσης:

Βιβλίο: Ακούει ζωές!

Βιβλίο: Οι προτάσεις της εβδομάδας

Βιβλιόφιλοι: Ένας «περίπατος» στα βιβλιοπωλεία πέριξ του Συντάγματος και του Κολωνακίου