Αυτό το καλοκαίρι ζήσαμε για πρώτη φορά το κίνημα των ακτών και των χώρων κολύμβησης, τον γενικό ξεσηκωμό κάποιων τοπικών κοινωνιών με θέμα την απελευθέρωση του χώρου που ο καθένας επιφυλάσσει για τις πιο προσωπικές του, ιδιαίτερες και «αραχτικές» (!) στιγμές. Το κίνημα αυτό ήταν απροσδόκητο, μεγάλο σε ένταση και έκταση, ελπιδοφόρο οπωσδήποτε. Τώρα μάλιστα που τελειώνουν τα «μπάνια του λαού», είναι καιρός να εισφέρουμε ορισμένες σκέψεις με τη νηφαλιότητα που μας δίνει η εποχή.

Λέγαμε σε ένα κείμενο, που ήταν ανεπίκαιρα αφιερωμένο (!) στη μετά από πυρκαγιές αναγέννηση του Υμηττού, ότι ο λόγος περί ξηρασίας είναι σωστό να γίνεται την εποχή των μεγάλων βροχοπτώσεων και ο λόγος για τον καύσωνα να γίνεται όταν τα εκχιονιστικά μηχανήματα είναι σε πλήρη δράση. Θέλοντας να τονίσουμε ότι σε μια χώρα που ζει τις επικαιρότητες και μόνο, ο προβληματισμός περί του ανεπίκαιρου έχει μεγάλη σημασία…

Ο Πιέρ Σαμουέλ, μαθηματικός στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων και από τους πρωτοπόρους της οικολογίας, έλεγε σε ένα κείμενο (1973), που σχολίαζε τη μαζικότητα των διακοπών στους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο, ότι, αν τα εκατομμύρια των Γάλλων αποφάσιζαν να πάνε ταυτόχρονα στις ακτές, τότε θα ήταν διαθέσιμα μόνο τα 62 εκατοστά ακτής για τον καθένα!

Σε αυτό το «επιχείρημα» θα μπορούσε να αντιτάξει κάποιος ότι οι ακτές, εκτός από μήκος, έχουν και κάποιο βάθος, έτσι ώστε υπάρχει μια συνολική έκταση διαθέσιμη για αναψυχή. Πάντως, λαμβανομένης υπόψη της ζήτησης παραθαλάσσιου τουρισμού Ιούλιο και Αύγουστο, η έκταση αυτή και ιδιαίτερα τα πιο ελκυστικά τμήματά της βρίσκονται σε στενότητα, πράγμα που κάνει εφικτή την αυθαίρετη παρέμβαση μεγάλων και μικρών επιχειρηματιών για την εκμετάλλευσή της…

Στην Ελλάδα έχουμε διαφορετική αναλογία μεγέθους ακτών και ενδιαφερομένων γι’ αυτές, έτσι ώστε τα περίπου 16.000 χιλιόμετρα των ακτών που διαθέτουμε να είναι απλώς ένα ενδεικτικό μέγεθος. Το ζήτημα όμως είναι ότι, δεδομένης της στενότητας των χώρων που προορίζονται για κολύμβηση και για θαλάσσια αναψυχή – ως μέγεθος πληθυσμού διά τα τετραγωνικά μέτρα – το πρόβλημα γίνεται οξύτερο και η στενότητα γίνεται ακόμη πιο «στενάχωρη», αν προσθέσουμε σ’ αυτό τις ιδιωτικοποιήσεις και την παντί τω τρόπω αξιοποίηση των πλαζ. Με τις ξαπλώστρες και τα άλλα παραφερνάλια του καθωσπρέπει τουρισμού, εκτός από ένα κόστος που επιρρίπτεται σε κάθε καταναλωτή διακοπών, κάθε γραφικότητα βαίνει προς την εξαφάνισή της και το κυνηγητό της έρημης και απροσπέλαστης ακτής γίνεται κανόνας στα πιο ανήσυχα πνεύματα…

Η ποιότητα των νερών

Υποτίθεται όμως ότι μιλάμε για παραλίες που έχουν ελεγχθεί από την άποψη της ποιότητάς τους. Η ποιότητα των νερών κολύμβησης στις ελληνικές ακτές παρακολουθείται συστηματικά από το 1988, αρχικά σύμφωνα με την Οδηγία 76/160 ΕΟΚ «περί της ποιότητας υδάτων κολύμβησης» και στη συνέχεια σύμφωνα με την Οδηγία 2006/7/ΕΚ «σχετικά με τη διαχείριση της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης».

Οι οδηγίες αυτές έβαλαν το θέμα των μικροβιολογικών δεικτών, με τους οποίους εναρμονίστηκε η ελληνική νομοθεσία με υπουργική απόφαση του 2009. Οι περιοχές με τα θαλάσσια νερά που δεν πληρούν τα χαρακτηριστικά της νομοθεσίας περί των νερών κολύμβησης μπορεί να είναι τα λιμάνια, τα διαλυτήρια πλοίων, οι ζώνες 200 μέτρων εκατέρωθεν των στομίων εκβολής των εγκαταστάσεων βιολογικού καθαρισμού κ.λπ.

Πάντως το θέμα είναι γενικότερο. Διότι, εκτός από τη «βιολογική καθαρότητα» των θαλάσσιων υδάτων, υπάρχει και το θέμα της περιστασιακής ακαθαρσίας τους από τυχαίους ρύπους, όπως υπάρχει το θέμα της επικινδυνότητάς τους σε διάφορες συνθήκες, ειδικά με την κυκλοφορία μικρών πλοιαρίων ή των τζετ σκι. Υπάρχει επίσης το θέμα της απειλής με πνιγμό, που βάζει το ζήτημα της «αστυνόμευσης» των ακτών: ειδικά για την Ελλάδα, όπου οι θάνατοι από πνιγμό είχαν την «τιμητική» τους την περίοδο που μας πέρασε, με περίπου τέσσερις νεκρούς ημερησίως.

Αιτίες αποκλεισμού των ακτών

Ο αποκλεισμός των ακτών επιβάλλεται κατά καιρούς για διάφορους λόγους, που είναι άσχετοι με την ομαλή απαγόρευση της κολύμβησης σε ορισμένες παραλίες. Τον Σεπτέμβριο του 2017 είχαμε μια απαγόρευση με τη διαρροή πετρελαίου από το πλοίο «Αγία Ζώνη», λόγω της οποίας οι ακτές της Αττικής «ντύθηκαν στα μαύρα» και η ρύπανση ξεκίνησε από τη Σαλαμίνα για να φτάσει μέχρι το Ελληνικό, τη Γλυφάδα και το Καβούρι.

Πολύ πρόσφατα είχαμε τη λόγω των πλημμυρών προσωρινή απαγόρευση της κολύμβησης σε όλες τις ακτές της Λάρισας και της Μαγνησίας (με εξαίρεση τις ακτές των Βορείων Σποράδων), λόγω της αδυναμίας πραγματοποίησης δειγματοληψιών για την εξακρίβωση της καταλληλότητας των υδάτων, που επεβλήθη από τη Διεύθυνση Υδάτων Θεσσαλίας. Ο λόγος αυτής της απαγόρευσης έπρεπε να αναζητηθεί σε μια «υποκειμενική αδυναμία» του κρατικού παράγοντα να προβεί σε δειγματοληψίες.

Πέρα από αυτούς τους λόγους υπάρχει το χρόνιο πρόβλημα της προστασίας των αμμωδών ακτών από τη διάβρωση, που έχει ιδιαίτερες επιπτώσεις στους νομούς Κορινθίας και Αχαΐας. Οι παράνομες αμμοληψίες είναι ένα πρόβλημα, αλλά κυρίως οι ακτές απειλούνται από την περιορισμένη λήψη των υδάτων των ποταμών, που επιδρά στην ισορροπία των φερτών υλών με τη θαλάσσια διάβρωση. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή μελέτη Eurosion, η Ελλάδα είναι η τέταρτη κατά σειρά χώρα με το 28% των ακτών να υφίσταται ή να κινδυνεύει να υποστεί διάβρωση.

Σημαντική συμβολή στην όξυνση του προβλήματος έχουν τα φράγματα. Βέβαια το Dam Removal Europe (DRE) βεβαιώνει ότι τουλάχιστον 325 τεχνητοί φραγμοί απομακρύνθηκαν από ποτάμια συστήματα στην Ευρώπη το 2022, αλλά κι αυτά είναι λίγα μπροστά στους ένα εκατομμύριο τεχνητούς φραγμούς διαφόρων τύπων και διαστάσεων, που διακόπτουν τη συνεκτικότητα των ποτάμιων συστημάτων. Κάθε χρόνο πάνω από 10.000.000 τόνοι γης, που θα κατέληγαν με φυσικές διαδικασίες στα παράκτια οικοσυστήματα, χρησιμοποιούνται για κατασκευές ή μπλοκάρονται από φράγματα ποταμών και τεχνικά έργα στην Ευρώπη.

Να μην τους προδώσουμε

Η κατάσταση των πλαζ είναι καθοριστική για την έλξη της χώρας, πράγμα που σημαίνει ότι μ’ αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται η προσέλευση των ξένων τουριστών. Επιπλέον όμως υπάρχουν οι γηγενείς, ιδιαίτερα οι άνθρωποι που επαφίενται σε ένα μικρό κόστος διακοπών: Όλοι αυτοί, ως χρήστες του χώρου, έχουν λόγο για την αξιοποίησή του. Να μην τους προδώσουμε λοιπόν, να μην αποδεχθούμε την κερδοσκοπία των λίγων!

Λέει η Άννα Μαρία Χατζηστεφάνου, που πρόσφατα παρουσίασε το θέμα «Παραλίες» σε μια ατομική έκθεση φωτογραφίας: «Κάποιες φωτογραφίες αποτυπώνουν ξεκάθαρα τη χαρά που νιώθουμε δίπλα στη θάλασσα. Άλλες εκφράζουν έκπληξη, ένα συναίσθημα αμηχανίας ή δυσαρέσκειας μπροστά σε ευφάνταστες παρεμβάσεις στο φυσικό τοπίο». Το συναίσθημα αυτό μπορεί να μετριαστεί ή και να εκλείψει, εφόσον η παρέμβαση στο φυσικό τοπίο γίνει «με λογισμό και όνειρο» – κατά πώς έλεγε ο εθνικός μας ποιητής…

* Ο Γιάννης Σχίζας είναι συγγραφέας

Διαβάστε επίσης:

Διαβάστε επίσης:

Έκτακτες παροχές λόγω… φορολογικής υπεραπόδοσης

KKE: Με φόρα, μετά την κατάκτηση έξι δήμων και την αύξηση των ποσοστών

ΠΑΣΟΚ: Δεν μπορούν να… χαρούν ούτε τις νίκες τους