Προτού κρίνουμε την απόφαση περί σταδιακής ίδρυσης στην Ελλάδα ιδιωτικών Πανεπιστημίων, οφείλουμε να δούμε καθαρά και συνολικά το ζήτημα αυτό. Η Παιδεία στην Ελλάδα δεν είναι ούτε δωρεάν, ούτε δημόσια. Έχουμε Παιδεία ταξική, εν πολλοίς ως δημιούργημα του τρόπου λειτουργίας της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα μας. Τα Ιδιωτικά Πανεπιστήμια δεν πρόκειται να το αλλάξουν αυτό, ίσως μάλιστα το βελτιώσουν, αμβλύνοντας τις ταξικές διαφορές. Ίσως όμως να τις οξύνουν περισσότερο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Ας ξεκινήσουμε από τα θετικά της αποδοχής λειτουργίας ιδιωτικών Πανεπιστημίων. Το σημερινό κόστος της «Παιδείας» στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά υψηλό και δυσβάστακτο για τα μικρά και μεσαία εισοδήματα. Οι επιθυμούντες να εισαχθούν σε «δωρεάν και δημόσιο» Πανεπιστήμιο, παρακολουθούν φροντιστηριακά ή και ιδιαίτερα μαθήματα, τουλάχιστον κατά τη διάρκεια των τριών ετών του Λυκείου. Παραπαιδεία δηλαδή, της οποίας το κόστος συμβαδίζει με την αποτελεσματικότητά της. Αποτελεσματικότητα που περιορίζεται στις δυνατότητες των μαθητών να εισαχθούν σε Πανεπιστήμιο. Μη ξεχνούμε και τα καθαρά ιδιωτικά Σχολεία, τόσο πρωτοβάθμιας όσο και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που καταφανώς προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες στους μαθητές τους, πάλι αναλόγως του κόστους τους. Μάλιστα, μέσα σε αυτήν την πραγματικότητα, η Παιδεία, που δεν ταυτίζεται με την εκπαίδευση και μάλιστα με την περιορισμένης εμβέλειας εκπαίδευση, έχει έως εξαφανίσεως παραμεληθεί.

Στις Σχολές πρώτης προτίμησης, εισάγονται κυρίως οι περισσότερο και καλλίτερα, κατά τα ανωτέρω, εκπαιδευμένοι μαθητές. Οι υπόλοιποι, αρκούνται στις Σχολές που απέμειναν, συχνά εκτός του τόπου κατοικίας τους. Υπάρχουν έτσι και οικονομικά παράλογα: ο πλούσιος γόνος, που έχει πληρώσει μεγάλα ποσά για την προετοιμασία του, εισάγεται στη Σχολή της αρεσκείας του, κατά κανόνα στην πόλη που κατοικεί. Οι οικονομικώς ασθενέστερες οικογένειες ξοδεύουν έτσι περισσότερα χρήματα από τις εύπορες, για σπουδές που τα παιδιά τους συχνά δεν ήθελαν ή δεν υπήρξαν πρώτη τους προτεραιότητα, με ότι αυτό συνεπάγεται για την ανάπτυξη της χώρας. Υπάρχουν βεβαίως και φωτεινές εξαιρέσεις, που όμως απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Ας δούμε τώρα και κατά πόσον τα δημόσια Πανεπιστήμια είναι πράγματι δημόσια. Δικαιούμεθα άραγε να τα χαρακτηρίζουμε έτσι, όταν δεν τα διαχειρίζονται παρά μόνο «ιδιωτικές» ομάδες και δεν λογοδοτούν στις κοινωνίες που τα πληρώνουν για να λειτουργήσουν; Είναι δημόσιο ένα Ίδρυμα όταν αστυνομεύεται από τα κόμματα μέσω των συνδικαλιστικών παρατάξεων, που έχουν καταργήσει κάθε έννοια ασύλου και ελεύθερης διακίνησης ιδεών; Πιο εύκολα διακινούνται ιδέες στη πλατεία Συντάγματος και στο πεζοδρόμιο έξω από τη ΓΑΔΑ, παρά στα πανεπιστημιακά αμφιθέατρα. Ο «νόμος-Διαμαντοπούλου», διακήρυττε ψευδεπιγράφως πως πρότεινε σύστημα λογοδοσίας τους, αλλά καταφανώς ενίσχυε την ιδιωτικότητά τους, ενώ ο σημερινός τρόπος διοίκησής τους δεν αποτελεί παρά μία χειρότερη εκδοχή τουⁱ. Μόνο μια θεσμοποιημένη λογοδοσία των Πανεπιστημίων, μέσω της διοίκησής του από Συμβούλια στα οποία θα συμμετείχαν, ισοτίμως με τους καθηγητές τους, εκλεγμένοι εκπρόσωποι επιστημονικών Επιμελητηρίων και εκπρόσωποι κοινωνικών φορέων, θα δικαιολογούσε τον χαρακτηρισμό τους ως «δημόσια». Σήμερα δεν είναι δημόσια, είναι κρατικά, με το κράτος, εντέχνως και αντισυνταγματικώς, αποκομμένο από τη δημόσια σφαίραⁱⁱ.

Ας έλθουμε τώρα στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Είναι προφανές το οικονομικό όφελος που θα προκύψει για τη χώρα μας. Σήμερα εξάγονται μεγάλα ποσά για τις σπουδές των παιδιών των ευκατάστατων οικογενειών, αλλά όχι μόνο αυτό: θα φανούν και κοινωνικώς δημοκρατικότερα. Φίλη Πρύτανις, έλεγε πως στη χώρα μας κυριαρχεί το «οικοσύστημα Χάρβαρντ», που κατ’ ουσίαν όλοι θαυμάζουμε, επαινούμε, επιζητούμε και που κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της χώρας. Εκτός όμως αυτού, τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, θα αποδυναμώσουν και την παραπαιδεία, με ενδεχόμενη επαναφορά των στόχων της Παιδείας, στις άλλες βαθμίδες εκπαίδευσης. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι εισερχόμενοι σε αυτά τα ιδιωτικά ΑΕΙ θα είναι απλώς πλούσιοι και απαίδευτοι. Είναι σίγουρο πως θα τεθούν κριτήρια, κριτήρια που δεν θα απαιτούν όμως, όπως συμβαίνει σήμερα, στείρες αποστηθίσεις. Ούτε και η εισαγωγή σε αυτά θα εξαρτάται από τα χρήματα που θα διαθέτει ο υποψήφιος. Επισημαίνουμε πως σήμερα στα καλά ιδιωτικά Πανεπιστήμια, Ευρώπης και Αμερικής, εισάγεται μόνο μικρό μέρος των αιτούντων εισαγωγή. Στο Χάρβαρντ, π.χ., εισάγεται ελάχιστο μέρος του συνόλου των αιτούντων εγγραφή, ενώ σε άλλα αιτείται προπαρασκευαστική φοίτηση ενός ή δύο ετών και οι αποτυχόντες αποβάλλονται ή διοχετεύονται σε άλλες ειδικότητες.

Ας δούμε όμως και τον ελλοχεύοντα κίνδυνο. Το κράτος υποχρηματοδοτεί τα δημόσια Πανεπιστήμια και τα κόμματα τα χρησιμοποιούν προς άγραν μελλοντικών φανατισμένων στελεχών. Όπως υποχρηματοδοτεί και όλα τα άλλα εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Αρχής γενομένης από τα νηπιαγωγείαⁱⁱⁱ . Η εικόνα τους υποβαθμίζεται ολοένα και περισσότερο, με εμφανή ανοχή του κράτους: οι κομματικοί φονταμενταλιστές τα «καταλαμβάνουν» ανεμπόδιστα όποτε θελήσουν, ενίοτε καταστρέφοντας και τις υποδομές τους, οι καθηγητές τρομοκρατούνται και εκβιάζονται, το «δημοκρατικό πέντε» δημιουργεί στρατιές αμόρφωτων και ανεπάγγελτων κομματικών στελεχών. Η αστυνομία δεν εφαρμόζει το νόμο και αφήνει μέσα σε αυτά να συντελείται πλήθος παραβατικών πράξεων. Δεν χρειάζεται άρση του όποιου «ασύλου», εφαρμογή των νόμων χρειάζεται, νόμων που το κράτος δεν εφαρμόζει, είτε σκοπίμως, είτε ανοήτως, είτε και τα δύο αυτά μαζί. Η δε έννοια της Παιδείας αποτελεί, για τους πολιτικούς διαχειριστές μας, συγκεχυμένη έννοια. Ας αναζητήσουν τις καταγεγραμμένες περί Παιδείας διακηρύξεις των Τσάτσου, Ηλιού, Πεσμαζόγλου, Παπανούτσου, Παπασπύρου, Νιάνια, Κ.Μπίρη, εκπροσώπων της γενιάς του -60, στην ΕΣΤΙΑ της 28/10/2013. Δυστυχώς φαίνεται πως μετά από αυτήν τη γενιά, η χώρα μας αποσυντίθεται, συστηματικώς και εντέχνως.

Στην Ευρώπη, η μέση αναλογία διδασκόντων και φοιτητών, είναι ένας (1) καθηγητής ανά δέκα πέντε (15) φοιτητές. Στην Ελλάδα είναι ένας (1) ανά σαράντα πέντε (45). Χρειάζεται δηλαδή τριπλασιασμός των ήδη διδασκόντων. Αντ’ αυτού όμως δεν γίνονται οι προσλήψεις που χρειάζονται, μήτε καν αυτές που είναι νομοθετημένες -μία πρόσληψη ανά κάθε συνταξιοδότηση- και ολοένα και περισσότερο ο αριθμός των διδασκόντων μειώνεται. Το κράτος αδιαφορεί και όταν λέμε κράτος εννοούμε όλα τα κόμματα μαζί. Αδυνατούν οι πολιτικοί ταγοί μας να κατανοήσουν πως η Παιδεία και μάλιστα η δημοσίως ελεγχόμενη Παιδεία, αποτελεί τον κύριο μοχλό ανάπτυξης της χώρας και πως τα εκπαιδευτικά ιδρύματα δεν είναι πεδία μικροπολιτικών πρακτικών και ανταγωνισμών.

Έτσι λοιπόν, η ανάπτυξη ιδιωτικών Πανεπιστημίων, ενώ θα μπορούσαν να προσφέρουν πολλά στη χώρα, θα υποβαθμίσουν ακόμα περισσότερο την ήδη υποβαθμισμένη δημόσια εκπαίδευση. Θα ενισχυθούν οι διακρίσεις μεταξύ των τάξεων, με ότι αυτό συνεπάγεται για τις κοινωνίες και θα προκύψει μια «Παιδεία» μακράν των στόχων που πρέπει να έχει γι’ αυτήν ένα κράτος που θέλει να ξεφύγει από την αποικιακή του μορφή.

Το όλο ζήτημα είναι εξαιρετικώς κρίσιμο και πολυεπίπεδο. Αυτά που οι δήθεν πολέμιοι των Ιδιωτικών Πανεπιστημίων διατείνονται -αλλά και που ταυτοχρόνως στέλνουν τα παιδιά τους σε ακριβά ιδιωτικά σχολεία και στο εξωτερικό για να σπουδάσουν- κατ’ ουσίαν τα ενισχύουν. Χρειάζεται να δούμε το ζήτημα σε βάθος, πέραν ανούσιων και δημαγωγικών συνθημάτων.

Συμπερασματικώς: ναι στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια, αφού όμως προηγουμένως αποκατασταθούν τα «δωρεάν και δημόσια» Πανεπιστήμια, ως πραγματικά δωρεάν και δημόσια, προστατευθούν ως τέτοια και ενισχυθούν ουσιαστικώς. Ειδάλλως θα είναι καταστροφή για τη χώρα. Δεν θα είναι χρονοβόρος η διαδικασία αποκατάστασης και ενίσχυσης της δημόσιας Παιδείας, αρκεί να υπάρξει η πολιτική βούληση.

*Ο Νικήτας Χιωτίνης είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής

i Ν. Χιωτίνης, «περί των Συμβουλίων Διοίκησης των ΑΕΙ», https://www.esos.gr/arthra/69835/peri-ton-symvoylion-dioikisis-ton-aei και «Η περαιτέρω ιδιωτικοποίηση των «δημοσίων» Πανεπιστημίων και η πανεπιστημιακή αστυνομία», https://www.topontiki.gr/2022/05/29/i-peretero-idiotikopiisi-ton-dimosion-panepistimion-ke-i-panepistimiaki-astinomia/

ii Ν. Χιωτίνης, «Λυδία λίθος η Διάκριση των Εξουσιών και η τήρηση του Συντάγματος», ΕΣΤΙΑ 12/12/2022

iii ο Θεοδόσης Τάσιος έλεγε «ζήτωσαν τα Νηπιαγωγεία, κάτω τα Πανεπιστήμια»!

Διαβάστε επίσης:

Καλάθι ακρίβειας και προπαγάνδας

Το σημαντικότερο πρόσωπο της χρονιάς είναι ο Άλλος!

Παράταση ζωής