Μετά την κατάρρευση της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός Ισραήλ – Χαμάς (18 Μαρτίου 2025), οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις (Israeli Defence Forces – IDF) αποφάσισαν την επανέναρξη των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων στη Λωρίδα της Γάζας. Όπως αναφέρει η επίσημη ιστοσελίδα των IDF, εξοντώθηκαν αρκετοί ανώτατοι αξιωματούχοι και διοικητές μεσαίου επιπέδου της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ. Από την πλευρά της, η Χαμάς απέφυγε σε μεγάλο βαθμό την ένοπλη αντιπαράθεση και περιορίστηκε στην εκτόξευση μικρού αριθμού ρουκετών.

Μπορεί οι σαρωτικές ισραηλινές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις να μην είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο, σίγουρα όμως η ένταση, το εύρος και η διάρκεια των επιχειρήσεων, οι σημαντικές ανθρώπινες απώλειες καθώς και η δημιουργία απαγορευμένων ζωνών τείνουν να καταστήσουν τη Λωρίδα της Γάζας μη βιώσιμη περιοχή. Μια περιοχή την οποία οι Παλαιστίνιοι αργά ή γρήγορα θα αναγκασθούν να εγκαταλείψουν οικειοθελώς. Εξάλλου, κάτι τέτοιο συμβαδίζει με τα σχέδια του Τραμπ, που φαίνεται να υιοθετούνται έως έναν βαθμό και από τον Νετανιάχου: «Εκκένωση των Παλαιστινίων έστω και με τη βία και μετατροπή της Λωρίδας της Γάζας σε Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής».

Σε διπλωματικό επίπεδο, η Χαμάς έχει κρατήσει ανοιχτούς τους διαύλους για διαπραγματεύσεις με το Ισραήλ, αλλά μέχρι στιγμής αρνείται να περιορίσει τις συνομιλίες αποκλειστικά στο ζήτημα των ομήρων, όπως απαιτεί η ισραηλινή κυβέρνηση. Αντίθετα επιμένει στην αρχική συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, η οποία συνδέεται με την απελευθέρωση των ομήρων και ευρύτερες διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Γάζας. Αξιωματούχοι της παλαιστινιακής οργάνωσης έχουν δηλώσει επανειλημμένα ότι είναι έτοιμοι να εγκαταλείψουν την κυριαρχία τους στη Γάζα (βασικό αίτημα του Ισραήλ), εφόσον αναλάβει μια ενοποιημένη παλαιστινιακή διοίκηση.

Κύριοι στόχοι και προκλήσεις

Μετά την κατάρρευση της εκεχειρίας, το Ισραήλ επιδιώκει να πετύχει βραχυπρόθεσμα τρεις κύριους στόχους:

1. Να εξουδετερώσει τη στρατιωτική πτέρυγα και τις υποδομές της Χαμάς και της Ισλαμικής Τζιχάντ. Μια ανακοίνωση Ισραηλινών αξιωματούχων ανέφερε ότι, έπειτα από 18 μήνες πολέμου, οι IDF έχουν καταστρέψει μόνο το 25% των σηράγγων της Χαμάς. Επίσης, το σαουδαραβικό κανάλι Al Arabiya, επικαλούμενο παλαιστινιακές πηγές, μετέδωσε πρόσφατα ότι η στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς (Ταξιαρχίες Izz ad-Din al-Qassam) έχει στρατολογήσει και εκπαιδεύσει περίπου 30.000 νέους Παλαιστίνιους. Ωστόσο, η οργάνωση αντιμετωπίζει μειωμένα αποθέματα όπλων και κυρίως ρουκετών, βλημάτων και οπλισμένων drones.

2. Να απελευθερώσει τους εναπομείναντες ομήρους. Η ισραηλινή κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η Χαμάς έχει αποδυναμωθεί σημαντικά και είναι πιθανό να αναγκαστεί να παραδώσει όλους τους εναπομείναντες ομήρους με λιγότερες ισραηλινές παραχωρήσεις από αυτές που προέβλεπε η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Παρόλα αυτά, ο Νετανιάχου δεν προσανατολίζεται επί του παρόντος προς μια νέα συμφωνία εκεχειρίας και ταυτόχρονη απελευθέρωση των ομήρων. Αντίθετα, εκτιμάται ότι το Υπουργικό Συμβούλιο θα αποφασίσει σύντομα την αύξηση της στρατιωτικής δραστηριότητας και θα παρατείνει την απαγόρευση της ροής ανθρωπιστικής βοήθειας, προκειμένου η Χαμάς να αναγκασθεί να παραδώσει άνευ όρων τους ομήρους.

3. Να εκκενώσει μεγάλες περιοχές, προκειμένου να καταστήσει τη Λωρίδα της Γάζας μη βιώσιμη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα αναγκάσει ένα μικρό ή μεγάλο μέρος του παλαιστινιακού πληθυσμού να αποφασίσει να εγκαταλείψει την περιοχή. Ήδη, περισσότερο από το 50% των εδαφών ελέγχεται από τους Ισραηλινούς. Οι IDF έχουν επεκτείνει τις απαγορευμένες ζώνες και έχουν κατευθύνει τους πολίτες σε μικρές παράκτιες περιοχές γύρω από το Χαν Γιουνίς και βόρεια της Ράφας.

Αν και οι Ισραηλινοί δεν πιστεύουν ότι μπορεί να επιτευχθεί απότομη μεταβολή της δημογραφίας της Γάζας, εντούτοις φαίνεται ότι υιοθετούν ένα λιγότερο φιλόδοξο σενάριο, που προβλέπει περισσότερα εδάφη για τους Ισραηλινούς και λιγότερα για τους Παλαιστίνιους στην κατακερματισμένη Λωρίδα της Γάζας. Όπως δηλαδή συμβαίνει στη Δυτική Όχθη με τους εβραϊκούς εποικισμούς.

Αν και το Ισραήλ με την υποστήριξη του Ντόναλντ Τραμπ εμφανίζεται ιδιαίτερα αποφασιστικό και δυνατό σε επιχειρησιακό επίπεδο, εντούτοις αντιμετωπίζει πληθώρα προκλήσεων. Όπως αναφέρει η δεξαμενή σκέψης «Crisis Group», η μοίρα των ομήρων βρίσκεται και πάλι σε αδιέξοδο, καθώς κρατούνται ακόμη 59 όμηροι, εκ των οποίων οι 24 πιστεύεται ότι είναι ζωντανοί.

Μεγάλο μέρος της ισραηλινής κοινωνίας φοβάται ότι η απόφαση του Νετανιάχου για ανανέωση των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων θέτει σε κίνδυνο τους υπόλοιπους ομήρους. Επίσης, σε ένδειξη της διογκούμενης δυσαρέσκειας σημαντικός αριθμός εφέδρων δεν προσέρχεται για υπηρεσία, ενώ αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των Ισραηλινών πολιτών που δεν συμφωνούν με τις αποφάσεις του Νετανιάχου. Πιστεύουν ότι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός συνεχίζει τον πόλεμο, προκειμένου να επιβιώσει πολιτικά.

Όπως είναι φυσικό, σοβαρές προκλήσεις αντιμετωπίζει και η Χαμάς. Εκτός από τα μειωμένα αποθέματα όπλων, η παλαιστινιακή οργάνωση αντιμετωπίζει αυξανόμενη δυσκολία καταβολής μισθών. Επιπρόσθετα, καθώς διαβρώνεται η ικανότητά της να κυβερνά, η εγκληματικότητα και η αταξία που προκύπτει σε κατοικημένες περιοχές, σε συνδυασμό με τα ταχέως συρρικνούμενα αποθέματα βοήθειας, δυσκολεύουν τη Χαμάς να διατηρήσει τη λιγοστή πλέον επιρροή της στους ολοένα και πιο απελπισμένους κατοίκους της Λωρίδας.

Εξαρθρώνουν την υποδομή της Χαμάς

Προκειμένου να πετύχουν τον πρώτο τους στόχο, οι IDF διεξάγουν παρατεταμένες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις, ως επί το πλείστον στη νότια Λωρίδα της Γάζας. Η 36η, η 143η και η 252α Μεραρχία των IDF επιχειρούν με αντικειμενικό σκοπό την εξάρθρωση της υποδομής της Χαμάς τόσο επάνω όσο και κάτω από το έδαφος της ευρύτερης περιοχής της Ράφας και της Χαν Γιουνίς (νότια Λωρίδα της Γάζας). Εντοπίζουν όπλα, καταστρέφουν υπόγειες διαδρομές και υποδομές της στρατιωτικής της πτέρυγας. Επιπρόσθετα, στοχοποιούν ηγετικά στελέχη της Χαμάς και παραμένουν σε ετοιμότητα ώστε να επεκτείνουν τη διεξαγωγή των χερσαίων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων όταν απαιτηθεί.

Από τις 18 Μαρτίου, έχουν πλήξει περισσότερους από 1.400 στόχους. Εξόντωσαν εκατοντάδες μαχητές και διοικητές της Χαμάς (πέντε διοικητές τάγματος και έναν επικεφαλής της στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών), προκάλεσαν τον αδικαιολόγητο θάνατο αρκετών εκατοντάδων Παλαιστινίων πολιτών, αλλά και δεκάδων ατόμων των υπηρεσιών ανθρωπιστικής βοήθειας, όπως των 15 διασωστών στη Ράφα (23 Μαρτίου). Αναμφισβήτητα, αυτές οι ενέργειες του ισραηλινού στρατού παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις αποφάσεις του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ICC). Συνολικά, τον τελευταίο μήνα, η παλαιστινιακή πλευρά ισχυρίζεται ότι έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 1.650 Παλαιστίνιοι.

Προκειμένου να πετύχουν τον τρίτο τους στόχο, οι IDF δημιούργησαν στις αρχές Απριλίου μια ευρεία ζώνη ασφαλείας με την ονομασία «Επιχειρησιακή Περίμετρος Ασφαλείας» (Operational Security Perimeter), που ακολουθεί την περίμετρο της Γάζας κατά μήκος των συνόρων της τόσο με το Ισραήλ όσο και με την Αίγυπτο, κυρίως για να περιορίσει τον παλαιστινιακό πληθυσμό, αλλά και να μειώσει την πιθανότητα αφενός της διαφυγής προς το Ισραήλ, αφετέρου του διασυνοριακού λαθρεμπορίου.

Το γαλλικό πρακτορείο ειδήσεων AFP, βασιζόμενο σε χάρτες που εκδόθηκαν από τους IDF, διαπίστωσε ότι η συνολική έκταση της Λωρίδας της Γάζας, που βρίσκεται πλέον υπό τον έλεγχο του Ισραήλ και απαγορεύεται η πρόσβαση στους Παλαιστίνιους, ξεπέρασε τα 185 τετραγωνικά χιλιόμετρα ή περίπου το 50% της έκτασής της.

Ήδη, η Λωρίδα της Γάζας ήταν ένα από τα πιο πυκνοκατοικημένα μέρη του κόσμου πριν ξεκινήσει ο πόλεμος στις 7 Οκτωβρίου 2023. Σήμερα, έχουν δημιουργηθεί τρεις στρατιωτικοποιημένοι διάδρομοι (Φιλαδέλφεια, Μόραγκ και Νέτζαριμ), που χωρίζουν τη Γάζα σε τρία τμήματα (βόρειο, κεντρικό και νότιο), εντός των οποίων οι IDF με αλλεπάλληλες εντολές εκκένωσης μετακινούν συνεχώς τον παλαιστινιακό λαό.

Χωρίς στρατηγικό όραμα η κυβέρνηση Νετανιάχου

Ο ερευνητής Όφερ Γκούτερμαν του ισραηλινού «Ινστιτούτου Μελετών Εθνικής Ασφάλειας» (Institute for National Security Studies – INSS) παρατηρεί ότι «ύστερα από περίπου ενάμιση χρόνο πολέμου στη Λωρίδα της Γάζας, το Ισραήλ βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι και πρέπει να διαμορφώσει μια σχετική στρατηγική για το μέλλον της Λωρίδας». Θα προσθέταμε ότι «ο εν λόγω στρατηγικός σχεδιασμός είναι αναγκαίος και για το μέλλον της ευρύτερης Μέσης Ανατολής και φυσικά του ίδιου του εβραϊκού κράτους».

Είναι γεγονός ότι οι διαθέσιμες επιλογές θεωρούνται προβληματικές ως προς τις επιπτώσεις τους. Για παράδειγμα, η «εθελούσια μετανάστευση» των Παλαιστίνιων προς τρίτες χώρες (σχέδιο Τραμπ) συνιστά μια επιλογή της οποίας οι στρατηγικές συνέπειες και η δυνατότητα υλοποίησης δεν φαίνεται να έχουν εξεταστεί διεξοδικά από την ισραηλινή κυβέρνηση.

Η κατάληψη της Λωρίδας της Γάζας και η διεξαγωγή παρατεταμένων εκκαθαριστικών επιχειρήσεων συνεχίζονται για περισσότερους από 18 μήνες και μέχρι στιγμής δεν εξουδετέρωσαν πλήρως την απειλή της Χαμάς, παρά τις δεκάδες χιλιάδες των ανθρώπινων απωλειών. Επίσης, η εγκαθίδρυση μιας μετριοπαθούς παλαιστινιακής διακυβέρνησης με διεθνή και αραβική υποστήριξη θα μπορούσε να είναι μια αποδεκτή επιλογή, αλλά προϋποθέτει τη λειτουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού για την πλήρη εξάρθρωση της στρατιωτικής πτέρυγας της Χαμάς.

Ο Γκούτερμαν υποστηρίζει ότι «στην παρούσα φάση θα έπρεπε να προέχει η επιστροφή των ομήρων (δεύτερος στόχος)». Ωστόσο, το θέμα της απελευθέρωσής τους δεν αναφέρεται στις διάφορες εναλλακτικές λύσεις για τη Γάζα. Μήπως διότι η απελευθέρωσή τους θα επιδιωχθεί ανεξάρτητα από το ποια εναλλακτική θα επιλεγεί; Αν και ο χρόνος λειτουργεί αμείλικτα εις βάρος της πιθανότητας επιβίωσης των ομήρων, ο Νετανιάχου δεν φαίνεται να ανησυχεί ιδιαίτερα.

Πέραν αυτών, διαφαίνεται ότι οι νέες κατευθύνσεις εξωτερικής πολιτικής της κυβέρνησης Τραμπ επηρεάζουν τη διαχείριση της κρίσης στη Γάζα, περιορίζοντας έτσι τον χώρο πολιτικών ελιγμών της κυβέρνησης Νετανιάχου και αυξάνοντας την εξάρτησή της από τα συμφέροντα και τις επιταγές της αμερικανικής κυβέρνησης.

Η χειρότερη ανθρωπιστική κρίση

Από την έναρξη των συγκρούσεων (7 Οκτωβρίου 2023) μέχρι και τις 15 Απριλίου 2025, όπως δήλωσε το «Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Συντονισμό Ανθρωπιστικών Υποθέσεων» (OCHA), τουλάχιστον 51.000 Παλαιστίνιοι φέρεται να έχουν σκοτωθεί στη Γάζα και περισσότεροι από 116.000 να έχουν τραυματιστεί. Την ίδια χρονική περίοδο, σύμφωνα με επίσημες ισραηλινές πηγές, έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 1.607 Ισραηλινοί και ξένοι υπήκοοι (η πλειοψηφία στις 7 Οκτωβρίου 2023).

Την τρέχουσα εβδομάδα, οι ανθρωπιστικές οργανώσεις σήμαναν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς τα αποθέματα τροφίμων μειώνονται δραματικά, χιλιάδες παιδιά υποσιτίζονται και οι περισσότεροι ενήλικοι μόλις και μετά βίας δικαιούνται ένα γεύμα την ημέρα. Η ανθρωπιστική βοήθεια και οι προμήθειες δεν έχουν εισέλθει στη Λωρίδα της Γάζας εδώ και επτά εβδομάδες (από τις 2 Μαρτίου), όταν οι ισραηλινές δυνάμεις επέβαλαν πολιορκία. Ως αποτέλεσμα, οι κρίσιμες ανθρωπιστικές προμήθειες, συμπεριλαμβανομένων των τροφίμων, της ιατρικής βοήθειας, των καυσίμων και των εμβολίων για παιδιά εξαντλούνται με γρήγορους ρυθμούς. Γι’ αυτούς τους λόγους, χαρακτηρίζεται ως «η χειρότερη ανθρωπιστική κρίση» που αντιμετωπίζει η Λωρίδα της Γάζας τους 18 και πλέον μήνες του πολέμου.

Ο ΟΗΕ υπολογίζει ότι μετά την κατάρρευση της εκεχειρίας έχουν εκτοπιστεί σχεδόν 420.000 Παλαιστίνιοι, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου έχουν εκτοπιστεί συνολικά τουλάχιστον 1,9 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι (περίπου το 90% του πληθυσμού της Λωρίδας). Οι συνεχείς «εντολές εκκένωσης» από τις ισραηλινές δυνάμεις είχαν ως αποτέλεσμα τη βίαιη μετακίνηση Παλαιστινίων σε συνεχώς συρρικνούμενες χώρους, όπου έχουν ελάχιστη ή καθόλου πρόσβαση σε πόσιμο νερό, σε τροφή, σε καταφύγια ή και σε υπηρεσίες διάσωσης.

Η έλλειψη πόσιμου νερού αυξάνεται καθημερινά, καθώς οι περισσότερες από τις μισές εγκαταστάσεις ύδρευσης και αποχέτευσης είναι απρόσιτες, μειώνοντας δραστικά την πρόσβαση στο πόσιμο νερό, υπονομεύοντας τη βασική υγιεινή και θέτοντας σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.

Σύμφωνα με το OCHA, μέχρι τις 15 Απριλίου είχαν εκταμιευθεί περίπου 534 εκατομμύρια δολάρια από τα 4,07 δισεκατομμύρια δολάρια (περίπου το 14%), από τα χρήματα που απαιτούνται για την ετήσια κάλυψη των πιο κρίσιμων ανθρωπιστικών αναγκών των 3,3 εκατομμυρίων Παλαιστινίων στη Λωρίδα της Γάζας, τη Δυτική Όχθη και την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Να σημειώσουμε ότι σχεδόν το 88% αυτών των κεφαλαίων προορίζονται για τη Λωρίδα της Γάζας.

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])

Διαβάστε επίσης:

ΗΠΑ: Εφτά χρόνια φυλακή σε υπαξιωματικό για κατασκοπεία – Πουλούσε απόρρητες πληροφορίες στην Κίνα (video)

Τέξας: Κι άλλη εκτέλεση θανατοποινίτη – Το έγκλημα, η ομολογία και η συγγνώμη πριν τη θανατηφόρα ένεση (photos/videos)

Μεξικό: Ένα βρέφος και ένα 4χρονο ανάμεσα στους 12 νεκρούς μετά από τροχαίο δυστύχημα