Και ξαφνικά, η εντυπωσιακή εκλογή του αριστερού Ζοχράν Μαμντάνι στη δημαρχία της Νέας Υόρκης έφερε στην επιφάνεια ένα πολιτικό φαινόμενο που συντελείται με ένταση τα λίγα τελευταία χρόνια. Σε πολλές μεγάλες ή και εμβληματικές πόλεις, ιδίως στην Ευρώπη, τα ηνία των δήμων ανήκουν στην κεντροαριστερά και τη σοσιαλδημοκρατία.

Για την ακρίβεια, μία γενιά, κυρίως νέων πολιτικών, αναδεικνύονται από την τοπική αυτοδιοίκηση, με ριζοσπαστική, πράσινη και κοινωνική ατζέντα, λειτουργώντας σαν αντίβαρο – και ενίοτε και ευθέως «απειλητικά» – στην κυριαρχία των συντηρητικών και δεξιών κυβερνήσεων.

Ένα μήνυμα γίνεται όλο και πιο σαφές, μετατρέποντας ένα κοινωνικό βουητό σε πολιτικό ρεύμα: Η κεντροαριστερά επιστρέφει – και επιστρέφει από τα κάτω. Σε μία εποχή που βρυχάται η ακροδεξιά, επελαύνει ο «τραμπισμός» και η δεξιά βυθίζεται σε συντηρητικά αδιέξοδα και αντικοινωνικές πολιτικές ατραπούς, οι προοδευτικές δυνάμεις – σοσιαλιστικές και άλλες – επανασυνδέονται με την κοινωνία, εκφράζοντας τα σύγχρονα αιτήματα για κοινωνικό κράτος, δημόσια αγαθά, πράσινη ανάπτυξη, βιώσιμη αστική ζωή, ανοχή με πολιτικές κοινωνικής ένταξης, και συμμετοχική διακυβέρνηση, δημοκρατικές διαδικασίες.

Το σημαντικό πολιτικό στοιχείο; Ανεξαρτήτως των συσχετισμών στο εθνικό επίπεδο, είτε δηλαδή κυριαρχούν συντηρητικές, είτε κεντρώες κυβερνήσεις, οι πόλεις γίνονται εργαστήρια προοδευτικής πολιτικής.

Πέρα από την κορυφαίου συμβολισμού Νέα Υόρκη με το ανερχόμενο αστέρι της αριστερής πτέρυγας των Δημοκρατών, η κεντροαριστερά έχει στα χέρια της δήμους, όπως το Παρίσι (με την Αν Ινταλγκό), η Ρώμη (με τον Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι), η Βαρκελώνη (με τον Ζάουμε Κολλμπόνι), η Αθήνα (με τον Χάρη Δούκα). Ξεχωριστή περίπτωση είναι ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, που δίνει τη δική του μάχη απέναντι στον Ερντογάν (από τη φυλακή) για τον εκδημοκρατισμό στη χώρα του, πρεσβεύει την προσπάθεια της κεντροαριστεράς για προοδευτικές και ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις. Υπάρχουν ακόμα ο Σαντίκ Καν στο Λονδίνο, η Φέμκε Χαλσέμα στο Άμστερνταμ, η Σόφι Άντερσον στην Κοπεγχάγη, ο Μίχαελ Λούντβιχ στη Βιέννη, ο Πέτερ Τσέντσερ στο Αμβούργο και άλλοι.

Η αιτία της τάσης αυτής είναι ότι η τοπική αυτοδιοίκηση αγγίζει το καθημερινό πρόβλημα των πολιτών (μετακίνηση, κατοικία, καθαριότητα, πράσινοι χώροι).

Εκεί η κεντροαριστερά έχει μια πρακτική, όχι θεωρητική αφήγηση: «Πόλη για τους ανθρώπους, όχι για τα αυτοκίνητα / επενδυτές / Airbnb» και πάει λέγοντας. Οι πολίτες, ειδικά οι νέες γενιές των μεγάλων πόλεων, επιβραβεύουν όποιον μπορεί να εφαρμόσει κοινωνικά δίκαιες και περιβαλλοντικά βιώσιμες λύσεις.

Γεννιέται μια νέα γενιά δημάρχων – ηγετών

Η νίκη που πέτυχε ο Ζοχράν Μαμντάνι – ένας από τους πιο εμβληματικούς νεαρούς πολιτικούς της αριστερής πτέρυγας του Δημοκρατικού Κόμματος – έδειξε ότι αυτό το κύμα κεντροαριστερής αντεπίθεσης, που ξεκίνησε από την Ευρώπη, δεν είναι αποκλειστικά της γηραιάς ηπείρου. Η Νέα Υόρκη δείχνει ότι η τοπική πολιτική των πόλεων στις ΗΠΑ στρέφεται προς κοινωνικά, αντι-ανισότητες και pro–housing πολιτικές. Η Νέα Υόρκη γίνεται πεδίο μάχης για το δικαίωμα στη στέγη. Όπως και η Βαρκελώνη. Όπως και η Αθήνα. Οι πόλεις ευθυγραμμίζονται μεταξύ τους, ανεξάρτητα από το εθνικό πολιτικό πλαίσιο.

Στην Ιταλία, ο Ρομπέρτο Γκουαλτιέρι, πρώην υπουργός Οικονομικών, εφαρμόζει στη Ρώμη ένα φιλόδοξο πρόγραμμα αστικής αναγέννησης. Δίνει προτεραιότητα στη βιώσιμη κινητικότητα και στη διαχείριση των απορριμμάτων, δύο ζητήματα που καθόρισαν την ποιότητα ζωής της πόλης επί δεκαετίες. Η διοίκησή του συνδέεται άμεσα με την αξιοποίηση ευρωπαϊκών κονδυλίων, φέρνοντας στο προσκήνιο ένα πρότυπο τεχνοκρατικού, σοσιαλδημοκρατικού μετασχηματισμού.

Στην Ισπανία, ο Ζάουμε Κολλμπόνι στη Βαρκελώνη αντιμετωπίζει το πιο εκρηκτικό κοινωνικό ζήτημα των σύγχρονων πόλεων: τη στέγαση. Επαναπροσδιορίζει τη σχέση της πόλης με τον τουρισμό, περιορίζοντας τις άδειες Airbnb και επαναφέροντας κατοικίες στη μόνιμη αγορά. Πρόκειται για την πρώτη ουσιαστική πολιτική απάντηση σε ένα φαινόμενο που πλήττει όλες τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης.

Στο Παρίσι, η Αν Ινταλγκό εφαρμόζει ίσως τη ριζοσπαστικότερη πράσινη πολιτική που έχει δοκιμαστεί σε ευρωπαϊκή πρωτεύουσα: μετατρέπει ολόκληρες λεωφόρους σε πεζοδρόμους, δημιουργεί εκατοντάδες χιλιόμετρα ποδηλατόδρομων και καθιερώνει το όραμα της «πόλης των 15 λεπτών», όπου κάθε κάτοικος έχει τα βασικά σε ακτίνα 15 λεπτών από το σπίτι του. Η πολιτική της μπορεί να αντιμετωπίζει αντιστάσεις, αλλά επιβάλλει διεθνώς νέους όρους συζήτησης για την ποιότητα ζωής.

Στην Αθήνα, η εκλογή του Χάρη Δούκα σηματοδότησε μια αλλαγή παραδείγματος: ένας τεχνοκράτης με πράσινη ατζέντα, που μίλησε για το δικαίωμα των κατοίκων να ξαναπάρουν πίσω τον δημόσιο χώρο. Ο Δούκας δεν υποσχέθηκε «μεγάλα έργα», αλλά αλλαγή νοοτροπίας: ενεργειακές κοινότητες, ανοιχτά δεδομένα, συμμετοχικοί προϋπολογισμοί. Η νίκη του δεν ήταν μόνο αυτοδιοικητική – έδειξε ότι η Αθήνα είναι έτοιμη για έναν νέο τύπο πολιτικού.

Και όλα αυτά, την ώρα που στην Τουρκία, ο Εκρέμ Ιμάμογλου, δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, έχει εξελιχθεί σε εθνικό πολιτικό σύμβολο. Η νίκη του το 2019, αρχικά ακυρωμένη από την κεντρική εξουσία και στη συνέχεια θριαμβευτικά επαναβεβαιωμένη, έδειξε κάτι βαθύτερο: ότι η τοπική εξουσία μπορεί να απειλήσει την κεντρική. Ο Ιμάμογλου εφαρμόζει κοινωνικά προγράμματα, ενισχύει τη διαφάνεια στα οικονομικά της πόλης και γίνεται ο φυσικός λήπτης της προσδοκίας για αλλαγή σε εθνικό επίπεδο.

Γιατί οι πόλεις ψηφίζουν κεντροαριστερά;

Η απάντηση είναι απλή και μάλλον brutal, με μία έννοια: η πόλη ψηφίζει αυτόν που λύνει προβλήματα. Δεν υπάρχει χρόνος για ιδεολογική ακινησία. Οι πόλεις χρειάζονται άμεσα:

•        καθαριότητα,

•        δημόσιες συγκοινωνίες που λειτουργούν,

•        στέγη που να μην οδηγεί σε οικονομική ασφυξία,

•        πράσινους χώρους,

•        όρια στις πλατφόρμες βραχυχρόνιας ενοικίασης,

•        αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Η κεντροαριστερά κερδίζει όχι επειδή πείθει ιδεολογικά, αλλά επειδή αποδίδει πρακτικά. Πείθει εκεί όπου φαίνεται το αποτέλεσμα: στην καθημερινότητα του πολίτη.

Η πολιτική του μέλλοντος

Το μήνυμα είναι ότι η εξουσία μετατοπίζεται. Δεν είναι πια συγκεντρωμένη στο εθνικό κράτος. Διαχέεται στην τοπική αυτοδιοίκηση. Οι μεγάλοι δήμοι δεν είναι πια διοικητικές μονάδες. Είναι πολιτικά κέντρα αποφάσεων. Οι δήμαρχοι δεν είναι πια διαχειριστές. Είναι ηγετικές φιγούρες, με διεθνή ρόλο, που σχεδιάζουν κοινωνικές, κλιματικές και οικονομικές πολιτικές πιο γρήγορα από τα κράτη. Και κάτι ακόμη: οι πόλεις δικτυώνονται μεταξύ τους. Ανταλλάσσουν πρακτικές, όχι θεωρία. Φτιάχνουν υπερεθνικές πολιτικές. Ένα μοντέλο που ξεκινά στο Παρίσι (πόλη των 15 λεπτών), εφαρμόζεται στη Ρώμη, εξελίσσεται στη Βαρκελώνη και φτάνει στην Αθήνα.

Επιστροφή από τα κάτω

Σε μια εποχή που ο εθνικός δημόσιος διάλογος συχνά φανατίζεται γύρω από ταυτότητες, συνθήματα και πόλωση, οι πόλεις λειτουργούν ως νησίδες λογικής. Δεν έχουν την πολυτέλεια του διχασμού: πρέπει να παραδίδουν έργο. Η κεντροαριστερά, που συχνά δυσκολεύεται να διατυπώσει συνεκτικό λόγο σε εθνικό επίπεδο, βρίσκει στις πόλεις τον φυσικό χώρο όπου η πολιτική της υπόσχεση γίνεται πράξη. Η αλλαγή δεν ξεκινά από τα κοινοβούλια. Ξεκινά από το πεζοδρόμιο. Η κεντροαριστερά επιστρέφει — όχι από τα πάνω, αλλά από τα κάτω.

Διαβάστε επίσης:

Φάμελλος: Τι εισηγήθηκε στην Πολιτική Γραμματεία για τα κομματικά μέσα –«Πυρά» σε κυβέρνηση για ΕΛΤΑ, ΟΠΕΚΕΠΕ και ενεργειακά

Βορίζια: Ανακοινώσεις Μητσοτάκη για την οπλοκατοχή προανήγγειλε ο Παύλος Μαρινάκης

Κικίλιας στη συνάντηση με τον ΥΦΥΠΕΞ των ΗΠΑ: Θα συνεργαστούμε με βάση τα κοινά μας συμφέροντα και προς όφελος της μέσης οικογένειας