H Χαρά Τόκα, δικηγόρος και κόρη του αείμνηστου μουσικοσυνθέτη Μάριου Τόκα, ενός από τα σπουδαιότερα κεφάλαια της ελληνικής μουσικής εκφράζει τη θέση της και ως κληρονόμος του έργου του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη, με αφορμή την κόντρα που έχει ξεσπάσει για την παγκόσμια περιοδεία αφιέρωμα στον Μάνο Χατζιδάκι και τον Μίκη Θεοδωράκη.

Λέει στη δήλωσή της που απέστειλε στο Ποντίκι ART: 

«Διαβάζοντας τα όσα γράφονται τις τελευταίες ημέρες σχετικά με τη διεθνή περιοδεία της Νατάσσας Μποφίλιου και του Γιάννη Χαρούλη, και την αντίδραση του Γιώργου Χατζιδάκι στη συμπερίληψη έργων του Μάνου Χατζιδάκι σε αυτή, αισθάνομαι ότι θα ήμουν ασυνεπής απέναντι στον εαυτό μου αλλά και στη μεγάλη προσπάθεια που καταβάλλουμε με τη μητέρα και τα αδέρφια μου να κρατήσουμε το έργο του Μάριου Τόκα ζωντανό όλα αυτά τα 17 χρόνια της απουσίας του, εάν δεν κατέγραφα και δεν δημοσίευα τις σκέψεις μου.

Όχι επειδή πιστεύω ότι έχουν κάποια βαρύνουσα σημασία, αλλά επειδή εύχομαι και ελπίζω να δώσουν σε όσους ενδιαφέρθηκαν για το ζήτημα τη δυνατότητα να το δουν και μέσα από τα δικά μου μάτια- μέσα από τα μάτια μίας κληρονόμου δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Δυστυχώς, τα περισσότερα από τα δημοσιεύματα που διάβασα για το θέμα – όπως και πολλές από τις απόψεις που κυκλοφόρησαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στον Τύπο -αρκούνται στο να επαναλάβουν τη θέση που διατύπωσε η διοργανώτρια εταιρεία της περιοδείας, σύμφωνα με την οποία ο Γιώργος Χατζιδάκις στερείται του δικαιώματος να αρνηθεί τη συγκεκριμένη εκτέλεση των έργων του Μάνου Χατζιδάκι, επειδή αυτή θα γίνει στο εξωτερικό.

Δεν θα αναφερθώ καθόλου στα διάφορα νομικά ζητήματα που ανακύπτουν – παρόλο που θα μπορούσα να το κάνω με σαφώς μεγαλύτερη επάρκεια από όσους αφειδώς το επιχειρούν στον δημόσιο διάλογο – μιας και είμαι μάχιμη δικηγόρος που ασχολείται επαγγελματικά και με το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας.

Αντιθέτως, θα ήθελα να σταθώ σε ένα σημείο που, δυστυχώς, διαφεύγει της προσοχής πολλών εξ όσων έσπευσαν να πάρουν θέση:

Η συγκεκριμένη περιοδεία διοργανώνεται από εταιρεία παραγωγής η οποία, ευλόγως και εκ της φύσεώς της, στοχεύει στο κέρδος.

Κέρδος το οποίο δεν μπορούμε να γνωρίζουμε ακριβώς – όμως από τον όγκο των συναυλιών που ανακοινώθηκαν και το ύψος του αντιτίμου των εισιτηρίων μπορούμε βασίμως να υποθέσουμε ότι θα είναι ασύγκριτα μεγαλύτερο από τα ποσά που θα καταβληθούν στους δικαιούχους των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας του έργου που θα παρουσιαστεί. 

Μεγαλύτερο, επίσης, και από τα χρήματα που θα λάβουν ως αμοιβή οι καλλιτέχνες – συντελεστές της περιοδείας.

Άλλωστε, καμία εταιρεία παραγωγής δεν μπαίνει σε τόσο κόπο και δεν επιστρατεύει τόσο κεφάλαιο, εάν δεν υπολογίζει σε σημαντικό κέρδος.

Το κέρδος αυτό, όμως, χτίζεται πάνω στο όνομα και στο έργο δύο σπουδαίων δημιουργών. Και αυτό, κατά την ταπεινή μου γνώμη, καθίσταται χυδαίο, όταν για τον έναν εξ αυτών ο κληρονόμος του έχει ρητώς αντιτεθεί.

Αισθάνομαι ότι αυτό θα έπρεπε να κινητοποιεί όλους: κληρονόμους, εν ζωή δημιουργούς, μουσικούς και τραγουδιστές. Διότι, στην πραγματικότητα, ανοίγει τον δρόμο σε όποιον διαθέτει κεφάλαιο και επιχειρηματική οργάνωση να κερδίζει χρήματα χρησιμοποιώντας αυθαιρέτως το έργο νεκρών αλλά και ζωντανών δημιουργών, αφήνοντας στους κληρονόμους ή και στους ίδιους τους δημιουργούς μόνο τη δυνατότητα να εύχονται ότι η παρουσίαση του έργου θα είναι αντάξιά του.

Γιατί σήμερα μπορεί να είναι η Μποφίλιου και ο Χαρούλης, τους οποίους καλλιτεχνικά εκτιμώ, αλλά αύριο μπορεί να είναι οποιοσδήποτε.

Γιατί, λοιπόν, αυτό δεν κινητοποιεί περισσότερους, πέρα από λίγες εξαιρέσεις που με παρρησία εξέφρασαν άποψη κόντρα στο κλίμα που έχει επιδέξια διαμορφωθεί;

Γιατί πίσω από τη «νομικίζουσα» θέση που προβάλλεται, κρύβεται στην πραγματικότητα η δυσπιστία πολλών απέναντι στο ουσιαστικό – και όχι απαραίτητα νομικό – δικαίωμα ενός κληρονόμου να αποφασίζει για την τύχη του έργου που διαχειρίζεται.

Επαναλαμβάνοντας συνεχώς τη λέξη «κληρονόμος», που ασφαλώς έχει μεγάλη σημασία νομικά, παραβλέπουμε ποιος πραγματικά είναι ο άνθρωπος πίσω από την ιδιότητα.
Είναι ο άνθρωπος στον οποίο ο ίδιος ο δημιουργός που έφυγε από τη ζωή εμπιστεύτηκε τη διατήρηση της μνήμης και του έργου του.
Άλλοτε είναι το παιδί του, άλλοτε ο γονιός του, άλλοτε ο/η σύντροφος της ζωής του, άλλοτε ένας σημαντικός φίλος ή συνεργάτης.

Συχνά είμαστε ό,τι πιο κοντινό του έχει απομείνει.
Ήμασταν εκεί στη γέννηση του έργου, είδαμε το βλέμμα του όταν το συνέθετε, ακούσαμε την αγωνία του, χαρήκαμε με τη χαρά του.

Σε αντίθεση με ό,τι υπονοείται, δεν είμαστε ξένοι προς το έργο.
Το έργο μάς εμπεριέχει και εμείς, με τρόπο σαρωτικό πολλές φορές για τη ζωή μας, εμπεριέχουμε αυτό.

Και, αν θέλετε, μπορούμε να το πάμε και ένα βήμα παραπέρα:
Το έργο αυτό είναι πλέον και δικό μας.
Μπορεί να μην το συνθέσαμε, αλλά, άλλοι για χρόνια, άλλοι για δεκαετίες, φέρουμε το βάρος του, τις αγωνίες του, το άγχος της επιβίωσής του.

Και μην ξεχνάτε ότι δεν διαχειριζόμαστε όλοι ένα έργο τόσο γνωστό και καθολικά αποδεκτό όσο το σπουδαίο έργο του Μάνου Χατζιδάκι.

Κάποιοι από εμάς παλεύουμε με όλο μας το είναι να αναδείξουμε πτυχές του έργου που έχουμε στα χέρια μας, αφιερώνουμε όλο τον χρόνο μας ή όλο τον ελεύθερο χρόνο μας σε αυτό, καταναλώνουμε όλους τους εκ του έργου πόρους μας για τη διατήρησή του και συχνά «τσοντάρουμε» και από τα δικά μας εισοδήματα για τον σκοπό αυτό.
Κάνουμε ό,τι δεν θα έκανε ποτέ μια εταιρεία παραγωγής, γιατί κάνουμε κάτι που έχει κέρδος μη αποτιμητό σε χρήμα.

Σε μια χώρα, λοιπόν, όπου οι δημιουργοί που συγκρότησαν αυτό που αποκαλούμε σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό φεύγουν από τη ζωή ο ένας μετά τον άλλον, είναι θαρρώ επικίνδυνο να βάζουμε τους κληρονόμους τους απέναντί μας.

Και για να μην παρεξηγηθώ:

Κανείς από εμάς δεν είναι υπεράνω κριτικής.
Και ναι, όλοι μπορείτε και, κατά τη γνώμη μου, πρέπει να κρίνετε τις πράξεις και τις αποφάσεις μας σχετικά με το έργο που διαχειριζόμαστε, γιατί πραγματικά σας αφορά. Και μέσα από αυτή την κριτική μπορείτε να μας βοηθήσετε να γίνουμε καλύτεροι, να πάμε σε μονοπάτια που δεν είχαμε σκεφτεί ή τολμήσει. Είναι, όμως, άλλο η κριτική και άλλο η αμφισβήτηση του ρόλου μας και πολύ περισσότερο της αφοσίωσής μας σε αυτόν. Με την ευχή να μην αφήσει κανείς, και πολύ περισσότερο οι συντελεστές αυτής της περιοδείας, να δημιουργηθεί ένα «κακό προηγούμενο».

Διαβάστε επίσης:

Ο Θέμης Καραμουρατίδης στηρίζει Μποφίλιου – Χαρούλη: «Η μουσική του Χατζιδάκι δεν μας ανήκει, είναι πάνω από όλους»

Η GTP Entertainment απαντά στη δήλωση του Γιώργου Χατζιδάκι για την παγκόσμια περιοδεία Μποφίλιου – Χαρούλη

Ornella Vanoni: Αυλαία για τη μεγάλη τραγουδίστρια – τραγωδό της Ιταλίας (photos/videos)