Οι λειτουργικές παθήσεις του πεπτικού είναι διαταραχές στις οποίες τα επίμονα συμπτώματα, όπως πόνος ή δυσφορία στην κοιλιά, φούσκωμα, καούρα, ναυτία, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, δεν εξηγούνται από «ορατές» βλάβες στις εξετάσεις.

«Δεν πρόκειται για φλεγμονώδεις ή δομικές παθήσεις, αλλά για δυσλειτουργία στον τρόπο που λειτουργεί το κάθε όργανο, επεξεργάζεται τα ερεθίσματα και επικοινωνεί με τον εγκέφαλο. Γι’ αυτό συχνά περιγράφονται ως διαταραχές αλληλεπίδρασης οισοφάγου, στομάχου, εντέρου – εγκεφάλου. Είναι ιδιαίτερα συχνές, επηρεάζουν την ποιότητα ζωής και μπορούν να οδηγήσουν σε αποχή από δραστηριότητες, διαταραχές ύπνου και ψυχολογική επιβάρυνση», εξηγεί η κ. Νίνα Μαρκουτσάκη, Γαστρεντερολόγος, Διευθύντρια Ε΄ Γαστρεντερολογικής Κλινικής Επεμβατικής Ενδοσκόπησης Metropolitan General.

Γιατί εμφανίζονται;

Η αιτιολογία είναι πολυπαραγοντική. Ρόλο παίζουν τα κάτωθι:

• Διαταραχή κινητικότητας του πεπτικού
• Σπλαχνική υπερευαισθησία, όπου οι υποδοχείς πόνου αντιδρούν έντονα σε ερεθίσματα που για ένας είναι αδιάφορα
• Μεταβολές στο μικροβίωμα, μικρού βαθμού φλεγμονή και αυξημένη διαπερατότητα του εντερικού φραγμού
• Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες, ένας άγχος, στρες ή κακή ποιότητα ύπνου, που τροποποιούν τον άξονα εγκεφάλου–εντέρου
• Διατροφικά ερεθίσματα (π.χ. τρόφιμα πλούσια σε ζυμώσιμους υδατάνθρακες/FODMAPs) και, σε ορισμένους, ειδικές δυσανεξίες

Συνήθως, συνυπάρχουν περισσότεροι από ένας μηχανισμοί και αυτή η ετερογένεια εξηγεί γιατί κάθε ασθενής χρειάζεται εξατομικευμένη προσέγγιση.

Ποιες καταστάσεις περιλαμβάνουν;

Ευερέθιστο έντερο

Πόνος στην κοιλιά που «δένεται» με την τουαλέτα, φούσκωμα και εναλλαγή διάρροιας–δυσκοιλιότητας.
Τι το ξυπνά: Στρες, συγκεκριμένα φαγητά, κάποιες φορές μετά από γαστρεντερίτιδα.
Τι βοηθά: Μικρές αλλαγές στη διατροφή με καθοδήγηση, φάρμακα για τις κράμπες όταν χρειάζεται, τεχνικές χαλάρωσης.

Δυσπεψία

Βάρος ή κάψιμο στο πάνω μέρος της κοιλιάς, φουσκώνεις εύκολα και χορταίνεις γρήγορα.
Τι το χειροτερεύει: Μεγάλα/λιπαρά γεύματα, αλκοόλ, καφές, γρήγορο φαγητό, στρες.
Τι βοηθά: Μικρά και συχνά γεύματα, λιγότερα λιπαρά/καφεΐνη/αλκοόλ, αργό μάσημα, κατά περίπτωση φάρμακα που διευκολύνουν το στομάχι.

Επιμένον φούσκωμα/αέρια

Αίσθημα «πρηξίματος» μέσα στην ημέρα, μερικές φορές και ορατή διάταση της κοιλιάς.
Τι το φουντώνει: Αναψυκτικά, γλυκαντικά τύπου «ζαχαρούχων» τσίχλων/καραμελών, πολύ γρήγορο φαγητό, στρες.
Τι βοηθά: Ήρεμο φαγητό, περιορισμός αναψυκτικών και γλυκαντικών, τακτική κίνηση, ρύθμιση της τουαλέτας.

Επίμονη δυσκοιλιότητα

Λιγότερες από τρεις κενώσεις την εβδομάδα, σκληρά κόπρανα, κόπος στην τουαλέτα και αίσθηση ότι «δεν άδειασες».
Πιθανές αιτίες: Λίγες φυτικές ίνες και νερό, καθιστική ζωή, ορισμένα φάρμακα, «σφίξιμο» από κακή στάση ή συνήθειες.
Τι βοηθά: Περισσότερες φυτικές ίνες (π.χ. από βρώμη/σιτάρι/φρούτα ή σκεύασμα φυτικών ινών), αρκετό νερό, καθημερινό περπάτημα, ήπια καθαρτικά αν το προτείνει ο γιατρός, ασκήσεις για σωστή «τεχνική» στην τουαλέτα όταν υπάρχει δυσκολία.

Επίμονη διάρροια

Συχνές χαλαρές κενώσεις χωρίς έντονους πόνους στην κοιλιά.
Τι την πυροδοτεί: Καφές, αλκοόλ, ορισμένα γλυκαντικά, τροφές που «φουσκώνουν», ευαισθησία μετά από λοίμωξη, και σε κάποιους η κακή απορρόφηση χολής και το στρες.
Τι βοηθά: Απλή, ήπια διατροφή, αποφυγή ερεθιστικών ροφημάτων/γλυκαντικών, συμπληρώματα που «μαζεύουν» τα κόπρανα ή ειδική αγωγή αν χρειάζεται.

Καούρα ή πόνος πίσω από το στέρνο με καθαρές εξετάσεις

Κάψιμο ή ενόχλημα στο στήθος, παρόμοιο με παλινδρόμηση, αλλά οι εξετάσεις δεν δείχνουν πρόβλημα.
Τι το χειροτερεύει: Μεγάλα/λιπαρά γεύματα, σοκολάτα, αλκοόλ, καφές, ξάπλωμα αμέσως μετά το φαγητό, στρες.
Τι βοηθά: Ελαφρύτερα βραδινά, να μην ξαπλώνεις για 2–3 ώρες μετά το φαγητό, λίγο υπερυψωμένο μαξιλάρι, απλά φάρμακα όπου υπάρχει ανταπόκριση, τεχνικές χαλάρωσης.

Πότε χρειάζεται επίσκεψη σε γαστρεντερολόγο;

«Αν τα συμπτώματα επιμένουν πάνω από 4–6 εβδομάδες, επηρεάζουν την καθημερινότητά σου ή σε ανησυχούν, η εκτίμηση από εξειδικευμένο ιατρό είναι το σωστό βήμα. Υπάρχουν και σημεία συναγερμού που απαιτούν άμεση διερεύνηση: ανεξήγητη απώλεια βάρους, αναιμία, αίμα στα κόπρανα, επίμονοι εμετοί, πυρετός, νυκτερινά συμπτώματα που σε ξυπνούν, δυσφαγία ή έναρξη νέων συμπτωμάτων μετά τα 50 έτη. Σημαντικό είναι επίσης το οικογενειακό ιστορικό για καρκίνο παχέος εντέρου, φλεγμονώδεις νόσους ή κοιλιοκάκη», επισημαίνει η ειδικός.

Πώς αντιμετωπίζονται;

Δεν υπάρχει ένα «μαγικό χάπι» για όλους. Η καλύτερη φροντίδα είναι πολυπαραγοντική και εξατομικευμένη, με στόχο τη μείωση έντασης και συχνότητας των συμπτωμάτων και την επιστροφή σε λειτουργική καθημερινότητα. Εκπαίδευση και αυτοδιαχείριση. Η κατανόηση, ότι πρόκειται για καλοήθεις —αλλά πραγματικές— διαταραχές, μειώνει το άγχος. Η τήρηση ημερολογίου συμπτωμάτων, ο επαρκής ύπνος, η ήπια άσκηση και η σωστή ενυδάτωση βελτιώνουν τον έλεγχο των εξάρσεων.

Διατροφικές παρεμβάσεις

Η δίαιτα χαμηλών FODMAPs εφαρμόζεται για 4–6 εβδομάδες και ακολουθεί προσεκτική επαναεισαγωγή τροφίμων, ιδανικά με καθοδήγηση διαιτολόγου. Η μείωση καφεΐνης, αλκοόλ, τηγανητών και ανθρακούχων ροφημάτων συχνά ανακουφίζει.

Φαρμακευτική αγωγή όπου χρειάζεται

Σπασμολυτικά για κράμπες, αντιδιαρροϊκά ή ρυθμιστές κινητικότητας, αναστολείς οξέος και προκινητικά για δυσπεψία, καθώς και τεκμηριωμένα προβιοτικά για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα μπορεί να βοηθήσουν.

Παρακολούθηση και επαναξιολόγηση. Συνήθως, γίνεται επανεκτίμηση σε 4–8 εβδομάδες για να προσαρμοστεί το πλάνο.

Διαβάστε επίσης:

Καταγγελία: Ασθενείς ΙΦΝΕ πληρώνουν από την τσέπη τους διαγνωστική εξέταση ενώ υπάρχει ΦΕΚ κοστολόγησης

Ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων λιστέριας στην Ευρώπη: Ένας στους 12 πέθανε και επτά στους 10 νοσηλεύτηκαν

Η μαύρη σοκολάτα έχει αντιγηραντική δράση;