Για το μέγα κοινό η «Ημέρα ποίησης» έρχεται μια φορά τον χρόνο, σαν την Πρωταπριλιά ή σαν την Ημέρα των γυναικών, για να καταμαρτυρήσει εκ πρώτης όψεως ότι 364 ημέρες τον χρόνο τη βγάζουμε δίχως ποίηση. Όμως αυτή η άποψη δεν είναι καθόλου δικαιολογημένη: στην πραγματικότητα όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από το ποιόν τους, περνάνε μέρος της ζωής τους με την ποίηση, είτε αυτή λέγεται τραγούδι είτε είναι κάτι άλλο. Η ευαγγελική ρήση «ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος» – ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει μόνο με το ψωμί – έχει πλήρη ισχύ στην προκειμένη περίπτωση.

Όμως η ποίηση δεν είναι μόνο καταφύγιο των ατόμων που υφίστανται στερήσεις – ερωτικές ή όποιες άλλες –, αλλά συμβαίνει να απασχολεί και άλλους ανθρώπους: είναι οι αβαθείς, που βολεύονται εύκολα με τη συγγραφή στίχων αμφίβολης αξίας, είναι οι άνθρωποι τρεχαγυρευοπουλικών προθέσεων, είναι οι ανακατεύοντες εικόνες επί εικόνων, είναι οι ατάλαντοι πάσης προελεύσεως.

Είναι λοιπόν απαραίτητο να εκτιμήσουμε την ποίηση με ένα μέτρο, με μια αντίληψη για το τι αποτελεί στη μεγάλη αυτή περιπέτεια του γραπτού ή προφορικού λόγου. Ουσιαστικά πρέπει να προτάξουμε παραδείγματα, όχι βέβαια γραφής αλλά τρόπου ζωής, για να πείσουμε ότι με την ποίηση δεν ασχολείται όποιος κι όποιος – και εν πάση περιπτώσει αυτός που ψάχνει θέματα έξω από τον εαυτό του.

Ο λακωνικός Καβάφης

Ο Καβάφης είναι ο πρώτος ποιητής που διακρίθηκε για πολλά πράγματα, καταρχάς με τη λακωνικότητά του… Έγραψε σε όλη τη ζωή του 154 ποιήματα, ενώ 75 άλλα παρέμειναν αδημοσίευτα – επειδή δεν μπόρεσαν να περάσουν τις «εξετάσεις» στις οποίες υπέβαλε τα δημιουργήματά του! Μαζί με τα 37 που αποκηρύχθηκαν και τα 30 ατελή, ανέβασαν μετά βίας το σύνολο της λογοτεχνικής του παραγωγής σε 296 «κομμάτια».

Ασχολήθηκε με τον έρωτα, όμως, εκτός από αυτόν, ανακάλυψε τον πολιτικό οπορτουνισμό και το πολιτικό θέαμα – σε βαθμό που θα μπορούσε να γίνει τιμώμενο πρόσωπο από την Ιnternationale Situationniste! Σε αυτή την πολιτική συγκυρία αξίζει να θυμίσουμε μερικά ποιήματά του:

Στο «Εν δήμω της Μικράς Ασίας» σκιαγραφεί έναν πολιτικό χαμαιλεοντισμό μαζικής κλίμακας, κάνοντας τελικά τον αναγνώστη να πέφτει από τα σύννεφα, καθώς αποκτά συνείδηση της πολιτικής απιστίας και του συλλογικού εκπεσμού… Πρόκειται για μια άμεση προσαρμογή στο «δίκαιο του ισχυροτέρου» – όπως η προσαρμογή των γερμανοτσολιάδων στην αγγλική παρουσία το 1944…

Στο ποίημα «Ας φρόντιζαν» σαρκάζει τον ατομικό χαμαιλεοντισμό, την πολιτική μετανάστευση «από χωρίου εις χωρίον», την ενδότερη κυνική απέχθεια ενός φιλόδοξου νέου προς όλους τους πιθανούς αγοραστές της πολιτικής του δύναμης. Στο ποίημα «Βυζαντινός Άρχων, Εξόριστος, Στιχουργών», αναφέρεται σε έναν «ψωνισμένο» Βυζαντινό, που νομίζει ότι του επέβαλαν την ποινή της εξορίας λόγω των στιχουργικών επιδόσεών του…

Ο αιρετικός Χριστιανόπουλος

Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος εκφράζει, πέρα από τον ματαιωμένο έρωτα, την κοινωνική διαμαρτυρία, την εγκατάλειψη, τα οικτρά αδιέξοδα μιας ζωής στο περιθώριο. Ήταν και αυτός φανατικός εχθρός της φλυαρίας, της φιλολογίζουσας παπάρας – εχθρός αδιάλλακτος των ποιητικοφανών, που γράφουν στο πόδι πράγματα εγκεφαλικά και καθόλου ζυμωμένα με πρωτογενείς και προσωπικές εμπειρίες.

Σε μια συνέντευξή του στον Περικλή Σφυρίδη έλεγε: «Τι να την κάνουμε την οποιαδήποτε ποίηση όταν έχει κοπεί η γέφυρα της επικοινωνίας; Κάθε τι που λέμε να το σκεφτόμαστε, και προπάντων πρέπει να γράφουμε κατανοητά»…

Ο Χριστιανόπουλος ήταν ο ποιητής που έγραψε για τα ζητήματα του χώρου, για την παρακμή και τον θάνατο της γειτονιάς, για τον θάνατο του ατομικού κτίσματος. Γι αυτό το τελευταίο, κράτησε τα πιο ωραία και σαφή λόγια : «Κατατρέχουν τη γραφικότητα – τη σπρώχνουν διαρκώς στην πάνω πόλη – εκπνέει σαν προδομένη επανάσταση – σε λίγο δεν θα υπάρχει ούτε σε ένα καρτ ποστάλ – ούτε στη μνήμη και την ψυχή των παιδιών μας»…

Χωρίς να είναι ο Σεφέρης ή ο Ελύτης, με τους οποίους κράτησε απόσταση, ο Χριστιανόπουλος τράνταξε τη Θεσσαλονίκη με τα καθάρια πλην αιρετικά ποιήματά του.

Ξέρουν τι λένε οι ποιητές

Ως φίλος της ποίησης, ας μου επιτραπεί να κάνω δυο παρουσιάσεις ποιημάτων που βρήκα ότι ήξεραν τι θέλουν να πουν. Το πρώτο είναι του Νίκου Παπά, το δεύτερο είναι του Αλέξανδρου Αραμπατζή.

Το Πρώτο επιγράφεται «Αγλαΐα Ανθεμιάδου»:

«Η Αγλαΐα, η μικρούλα από την Κόρινθο / έπεσε απ’ το μπαλκόνι του σπιτιού της / να σκοτωθή. / Κι αυτή η είδηση κι αυτή η αυτοκτονία / έγιναν μοναχά γιατί / έπρεπε να σημειώσει κάποια παρουσία / μέσα στον κόσμο η κορινθία δεσποινίς / με τις κορδέλλες στα μαλλιά και τα πλατιά χτενίσματα / τα ερωτικά της γράμματα σ’ αγνώστους / που τα’ γραφε τα Σεπτεμβριανά απογεύματα / όταν ο Κορινθιακός έβαφε με λουλάκι / το πρόσωπο της Ρούμελης, τα πόδια του Μωριά / κι η πληγωμένη Αγλαΐα / δεν είχε ούτε έναν έρωτα ή μια αναπόληση / να χρωματίση το κενό που είχε η ψυχή της / λίγο πριν κομματιάση τα λεπτά της κόκκαλα / απ’ το μπαλκόνι που βαρέθηκε πια ν’ αγναντεύη»…

Το δεύτερο είναι του Αραμπατζή, το 4ο «εδάφιο» του ποιήματος «Μελοδράματα»:

«Ήταν θυμάμαι μάγκες μου / οι εποχές εκείνες της χαρωπής παρακμής / που ένα τσούρμο ηλιθίων, μαζί μ’ εμένα, / καβαλούσε αλαζονικά μια μηχανή ή μια σακαράκα / κι έτρεχε αφηνιασμένο να βρει έναν τόπο να ρημάξει. / Κάθε τόπος κι ένα πλιάτσικο / κάθε σταθμός κι ένα αναίτιο αιματοκύλισμα. / Η μια συμμορία φρικιών έστηνε ενέδρα στην άλλη / κι όλοι κατέληγαν στα χαντάκια άψυχοι και πετσοκομμένοι. / Εκείνοι που επιβίωναν καυγάδιζαν πάλι / μέχρις ότου φυτεμένοι σ’ αναπηρικά καροτσάκια / επέστρεφαν στο πατρικό τους / το ίδιο ηλίθιοι, άχρηστοι και ρημαγμένοι»…

Το ένα ποίημα είναι διαυγέστερο από τ’ άλλο – ξέρουν τι λένε οι ποιητές! Άντε, μέχρι του χρόνου, καλή ποίηση…

Διαβάστε επίσης:

Ο αμερικανικός παρεμβατισμός και ο αντιαμερικανισμός στην Ελλάδα του 1950

Ιστορία και περιπέτειες του ελληνικού σιδηροδρόμου

Ουάσιγκτον καλεί Κίεβο