Ήταν 13 όταν μετακόμισε με την οικογένεια της από τη Μυτιλήνη στον καταυλισμό του Πατήματος στο Χαλάνδρι. Σταμάτησε το σχολείο και αρραβωνιάστηκε. «Τα παιδιά στον καταυλισμό του Πατήματος δεν πήγαιναν σχολείο. Μου έλεγαν ότι δεν πάνε γιατί τα κοροϊδεύουν. Δεν θέλουν να παίξουν μαζί τους. Κάπως έτσι εγώ τρομοκρατήθηκα και δεν ήθελα να πάω», θυμάται η Μαρία, μιλώντας στο «Ποντίκι». Περνούσε τον χρόνο της, παίζοντας με τα υπόλοιπα παιδιά στις αυλές, ώσπου στα 17 της, της δόθηκε η ευκαιρία να συμμετέχει σε ένα πρόγραμμα του Δήμου. Από εκείνη τη στιγμή όλα άλλαξαν. Έδωσε τέλος στον αρραβώνα της και επέστρεψε στα θρανία. Σήμερα φοιτά σε Λύκειο δεύτερης ευκαιρίας, εργάζεται σε δύο δουλειές και έχει ταξιδέψει σε 9 χώρες. Στη φωνή της αποτυπώνεται ικανοποίηση για όσα έχει πετύχει. «Πολλές φορές νιώθω άσχημα. Ταυτόχρονα νιώθω υπερήφανη που αν και είμαι και από την κοινότητα, έχω κάνει πράγματα». 

Ο Γιώργος μεγάλωσε στον καταυλισμό του Γέρακα. Ήταν ένα από τα λιγοστά παιδιά της κοινότητας, που ολοκλήρωσαν τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση και έδωσαν Πανελλήνιες. Πέρασε στο τμήμα νοσηλευτικής του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής και πλέον εργάζεται στο αντικείμενο του. «Κοντά στο σπίτι του παππού μου, υπήρχε ένα δημοτικό σχολείο. Έβλεπα τα παιδάκια που έτρεχαν και έπαιζαν στο προαύλιο και μου τράβηξε την προσοχή», λέει και συμπληρώνει «Είχα ελλείψεις βασικών γνώσεων. Βρέθηκα αντιμέτωπος με ρατσισμό από τα άλλα παιδιά στο δημοτικό. Μου έλεγαν “γυφτάκι” “δεν σε παίζουμε” “βρωμάς”». 

Έφοδοι για ρευματοκλοπές

Από τους 116.000 Ρομά που ζουν στην Ελλάδα, οι 12.216 ζουν σε καταυλισμούς, που στερούνται των βασικών υποδομών. Σύμφωνα με εκπροσώπους της κοινότητας τέσσερα χρόνια μετά τη δημοσίευση της Εθνικής Στρατηγικής για την Ένταξη των Ρομά δεν έχει ολοκληρωθεί η μετεγκατάσταση κανενός καταυλισμού. Το «Ποντίκι» ρώτησε το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας τι πρόοδος έχει επιτευχθεί, αλλά δεν έλαβε απάντηση. «Οι καταυλισμοί ηλεκτροδοτούνται και υδροδοτούνται, παράνομα, γιατί δεν μπορούμε να συνδεθούν οι παράγκες με ηλεκτρικό ρεύμα ή νερό. Δεν έχουν κατάλληλες εγκαταστάσεις», εξηγεί ο Γιώργος. «Πριν από ένα μήνα είχαμε την τελευταίο έφοδο από την αστυνομία στον δικό μας καταυλισμό. Έρχονται οργανωμένα, πηγαίνουν και συλλαμβάνουν έναν άνθρωπο από κάθε σπίτι για ρευματοκλόπη, ώστε να τον οδηγήσουν σε αυτόφορη διαδικασία. Στη συνέχεια μας κόβουν το ρεύμα, φεύγουν και το ξανασυνδέουμε», συμπληρώνει. 

Φτώχεια, ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης και ελλιπής πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας επιβαρύνουν την υγεία τους. Αυτό αποτυπώνεται και στο προσδόκιμο ζωής τους, που κατά μέσο όρο είναι 8 χρόνια μικρότερο στις χώρες της ΕΕ. «Μπορεί να έχουμε μία γυναίκα 37 χρονών που να έχει οστεοπόρωση και 7 κήλες. Σε αυτή την ηλικία έχει 7 παιδιά και 5 εγγόνια» επισημαίνει η Μαρία, που εργάζεται ως διαμεσολαβήτρια υγείας και προσθέτει «Ζουν σε αντίξοες συνθήκες με πολύ κρύο ή ζέστη, με υγρασία. Παίζει ρόλο και η διατροφή. Στα κοινωνικά παντοπωλεία πάντα σου δίνουν πολλά ζυμαρικά και γάλα εβαπορέ. Έτσι παιδιά που είναι 2- 3 μηνών και θα έπρεπε να πίνουν σκόνη πίνουν αυτό το γάλα». 

To racial profiling και η δολοφονία του Σαμπάνη

Η Επιτροπή για την Εξάλειψη της Ρατσιστικής Βίας του ΟΗΕ το 2024 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι Ρομά και άλλες μειονότητες στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν «συστημικό ρατσισμό» από τα σώματα ασφαλείας και κάλεσε τη χώρα να απαγορεύσει με νόμο το racial profiling. «Ο έλεγχος λαμβάνει υπόψη, όχι απαραίτητα τη συμπεριφορά του ελεγχόμενου, αλλά την εμφάνισή του. Με απλά λόγια βλέπω ένα άτομο ή ένα όχημα και το αναγνωρίζω ως Ρομά. Το σταματάω, όχι γιατί κινείται ύποπτα, αλλά γιατί θεωρώ ότι επειδή είναι Ρομά είναι πολύ πιθανό να έχει κάνει κάτι παράνομο. Στη συνέχεια, είναι πολύ πιο εύκολο να συλληφθείς αν είσαι Ρομά, να δικαστείς και να καταδικαστείς», επισημαίνει η Αλεξάνδρα Καραγιάννη, δικηγόρος και μέλος της κοινότητας Ρομά. 

Η δολοφονία του Νίκου Σαμπάνη τον Οκτώβριο του 2021 από αστυνομικά πυρά είναι χαρακτηριστική περίπτωση racial profiling. Οι αστυνομικοί, που συμμετείχαν στην καταδίωξη γνώριζαν ότι στο κλεμμένο όχημα επέβαιναν Ρομά και έκαναν χρήση υπέρμετρης βία, πυροβολώντας 36 φορές σε κατοικημένη περιοχή. Ακολούθησαν οι δολοφονίες του Κώστα Φραγκούλη τον Νοέμβριο του 2022 και του Χρήστου Μιχαλόπουλου τον Νοέμβριο του 2023 σε παρόμοιες καταδιώξεις. Ο Γιώργος θυμάται πως όταν έμαθε για τη δολοφονία του Σαμπάνη αισθάνθηκε απελπισία. Μαζί με άλλα μέλη της κοινότητας έκαναν διαμαρτυρία στην πλατεία Γέρακα. «Οι αστυνομικοί άρχισαν να πυροβολούν για ψευτοαφορμές. Λέμε “πού θα οδηγήσει όλο αυτό;” Σήμερα είναι τα παιδιά αυτά. Αύριο μπορεί να είμαστε εμείς. Γιατί μας κατατάσσουν όλους τους Ρομά ίδιους». 

«Το πρόβλημα το έχουν οι Ρομά με την αστυνομία, όχι οι αστυνομικοί με τους Ρομά. Οι αστυνομικοί που συμμετείχαν στις ανθρωποκτονίες, αυτές δεν τέθηκαν σε διαθεσιμότητα. Βλέπουμε ότι δεν έχει αλλάξει το πειθαρχικό δίκαιο. Βλέπουμε ότι οι πειθαρχικές διαδικασίες προχωρούν πάρα πολύ αργά. Θυμόμαστε ότι στη δολοφονία του Σαμπάνη ο τότε υπουργός, Τάκης Θεοδωρικάκος, είχε επισκεφθεί τους κατηγορούμενους στα κρατητήρια στη ΓΑΔΑ και τους εμψύχωνε», τονίζει η δικηγόρος. 

Ο αντιτσιγγανισμός δεν εκφράζεται μόνο από τα σώματα ασφαλείας αλλά και από απλούς πολίτες με καθημερινές πρακτικές αποκλεισμού. Η Μαρία διστάζει να πει στη δεύτερη δουλειά της ότι είναι Ρομά. «Κάποιες φορές ακούω ρατσιστικά σχόλια. “Έτσι κάνουν οι γύφτοι”, “έτσι ζουν αυτοί” και εκεί τρομάζεις να τους πεις ότι ξέρεις και εγώ είμαι Ρομά. Θυμάται πως όταν δούλευε σε κατάστημα με αθλητικά είδη, είχαν απαγορεύσει την είσοδο σε ομοεθνή της. «Του έκλεισαν την πόρτα και του είπαν ότι η εταιρεία έχει απαγορεύσει να μπαίνουν στα καταστήματά της Ρομά». 

Αστυνομικοί στους καταυλισμούς

Προσεχώς θα πιάσουν υπηρεσία οι πρώτοι αστυνομικοί στους καταυλισμούς. Τα στοιχεία στα οποία βασίστηκε η πολιτική απόφαση φαίνεται πως παρερμηνεύτηκαν. Καθώς η Έκθεση της ΕΛ.ΑΣ. για το οργανωμένο έγκλημα αναφέρει ότι στο 70% των εγχώριων εγκληματικών ομάδων συμμετείχαν Ρομά και όχι ότι οι Ρομά ευθύνονται για το 70% της εγκληματικότητας, όπως γράφτηκε. «Είναι ξεκάθαρα μία πρακτική διακριτικής μεταχείρισης στην αστυνόμευση, γιατί είναι ειδικές ομάδες που θα καταστέλλουν μόνο τους Ρομά. Πού το έχουμε ξαναδει αυτό; Το οργανωμένο έγκλημα δεν αντιμετωπίζεται με ανακοινώσεις τέτοιου τύπου. Δηλαδή, είναι σαν να το προειδοποιείς. Του δίνεις τη δυνατότητα να αναδιοργανωθεί και να μεταφερθεί», εξηγεί η Αλεξάνδρα Καραγιάννη. 

Η δικηγόρος αναγνωρίζει ότι υπάρχει παραβατικότητα στην κοινότητα, ωστόσο υπογραμμίζει ότι για την καταπολέμηση της απαιτούνται πολιτικές ένταξης και όχι καταστολής. «Όπου υπάρχει περιθωριοποίηση και γκετοποίηση είναι δεδομένο ότι θα υπάρχει παραβατικότητα και εγκληματικότητα. Αυτό το συναντάμε σε κάθε περιθωριοποιημένη και γκετοποιημένη κοινότητα, όχι μόνο στους Ρομά. Η καλύτερη αντιεγκληματική πολιτική είναι η κοινωνική πολιτική». Και εξηγεί ότι απαιτείται μία στοχευμένη και ταυτόχρονα ολιστική προσέγγισε. «Κάθε κοινότητα αντιμετωπίζει διαφορετικά προβλήματα. Ας πούμε, στην Αγία Βαρβάρα υπάρχει ένα ζήτημα στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας, ιδίως στις μεγαλύτερες ηλικίες. Οπότε, εδώ είναι διαφορετικός ο τρόπος με τον οποίο θα πετύχεις την ένταξη. Χρειάζονται δράσεις σε όλους τους τομείς ταυτόχρονα. Γιατί αν πετύχω ένταξη, για παράδειγμα, στη στέγαση, αλλά δεν πετύχω στην αγορά εργασίας, ουσιαστικά, ούτε η ένταξη στη στέγαση θα είναι βιώσιμη, γιατί ο άνθρωπος δεν θα έχει τρόπο να συντηρήσει το σπίτι, αφού δεν εργάζεται». 

Διαβάστε επίσης

Ισραήλ: «Παραίτησαν» στρατιωτική γενική εισαγγελέα που διέρρευσε βίντεο με ομαδικούς βιασμούς Παλαιστινίων στο κολαστήριο Σντε Τεϊμάν

Τραγωδία σε σχολείο στον Ασπρόπυργο: Eπί μία ώρα προσπαθούσαν οι γιατροί να επαναφέρουν τη 10χρονη – Δεν γυμναζόταν όταν κατέρρευσε

Ο Κάρολος δεν αφαίρεσε τους τίτλους από τις κόρες του Άντριου – «Μπορεί να του γυρίσει μπούμερανγκ»