Με έντονη αυτοκριτική διάθεση προσεγγίζει την ήττα στις ευρωεκλογές του 2019 – και αμέσως μετά την επιλογή του να κάνει εθνικές εκλογές – ο Αλέξης Τσίπρας στο βιβλίο του, «Ιθάκη». Έχει ενδιαφέρον το συγκεκριμένο κεφάλαιο, καθώς φανερώνει το κλίμα με το οποίο πήγαινε στην εκλογική μάχη το τότε Μαξίμου και πώς ο ίδιος δεν είχε αντιληφθεί, όπως γράφει, τις πραγματικές διαθέσεις στην κοινωνία.

Και έτσι ξεκινά ο δρόμος προς τις ευρωεκλογές και τελικά προς τις εθνικές εκλογές.

Είχαμε ανάγκη χρόνο

Γράφει ο Αλέξης Τσίπρας:  

«Εκείνη την περίοδο με βασάνιζε ένα ερώτημα: Αν θα έπρεπε να προχωρήσω σε τριπλές εκλογές τον Μάιο. Αν δηλαδή ταυτόχρονα με τις ευρωεκλογές και τις αυτοδιοικητικές εκλογές, έπρεπε να διεξαχθούν και οι εθνικές εκλογές που κανονικά θα διεξάγονταν το φθινόπωρο. Αρχικά, έκλινα προς αυτή την επιλογή με τη σκέψη ότι η κάλπη των εθνικών εκλογών, εκ των πραγμάτων είναι πιο πολωτική θα συσπείρωνε την εκλογική μας βάση, συμπαρασύροντας και τις άλλες δύο κάλπες. Και θα αποφεύγαμε ή θα περιορίζαμε την χαλαρή ψήφο και την αποχή, που ελλοχεύει πάντα στις ευρωεκλογές.

Την ίδια στιγμή όμως με βασάνιζε και μία άλλη σκέψη. Ίσως να χρειαζόμασταν περισσότερο χρόνο. Είχαμε μόλις ξεπεράσει τα γεγονότα του Ιανουαρίου, αντέξαμε την πίεση και σταθήκαμε όρθιοι, η κυβέρνηση είχε ακόμη έργο να ολοκληρώσει και ανοικτά μέτωπα να κλείσει.

Είχα την ελπίδα ότι όσο θα απομακρυνόμασταν από την αναστάτωση των Πρεσπών, οι συνθήκες θα ωρίμαζαν υπέρ μας, το έδαφος θα γινόταν πιο σταθερό και η πολιτική μας προοπτική πιο πειστική. Αν πηγαίναμε σε εθνικές εκλογές στο τέλος της θητείας μας υπήρχε σοβαρή πιθανότητα τα πράγματα να βελτιωθούν αισθητά.

…Η κοινωνικοπολιτική συμμαχία, που έγινε ορατή στην αναμέτρηση για τη συμφωνία των Πρεσπών έπρεπε συνεπώς να ριζώσει. Η διεύρυνση της επιρροής του ΣυΡιζΑ προς νέα προοδευτικά ακροατήρια δεν ήταν κάποιου είδους στρατηγική επιβίωσης, αλλά όρος απαραίτητος για να μπορεί να παίξει τον κοινωνικό του ρόλο στις νέες συνθήκες με τους νέους συσχετισμούς.

Χρειαζόμασταν ένα κόμμα που θα διευρυνόταν ως τη Σοσιαλδημοκρατία.

…Δεν ήταν καθόλου εύκολος στόχος, πολύ περισσότερο που υπήρχαν στις γραμμές μας αγκυλώσεις, κληρονομημένες φοβίες μήπως και χάσουμε τα αριστερά μας αντανακλαστικά, καχυποψία για κάθε είδος διεύρυνσης, διαχωρισμός ανάμεσα στους «δικούς μας» και τους «άλλους». Σε κάθε περίπτωση τα νέα στοιχεία στον προσανατολισμό μας δεν μπορούσα να επιβληθούν σπασμωδικά, βίαια, ή απλώς επικοινωνιακά. Είχαμε ανάγκη από πολιτικό χρόνο για την βαθμιαία αποδοχή της νέας πραγματικότητας.

«Δεν είχα καθαρή εικόνα των τάσεων στην κοινή γνώμη»

Αυτός ήταν ο βασικός λόγος που αρχικά αποφάσισα οι εθνικές εκλογές να διεξαχθούν στο τέλος της συνταγματικής θητείας το φθινόπωρο δηλαδή του 2019. Πιστεύω πως αυτό θα διευκολύνει την προσπάθεια της προσαρμογής μας, αλλά και θα έδινε στον ελληνικό λαό τον απαιτούμενο χρόνο για να κρίνει ψύχραιμα το συνολικό μας έργο και την πολιτική μας πρόταση για την επόμενη μέρα.

Ακόμη δεν έχω καταλήξει αν αυτή η απόφαση ήταν ορθή η μασκότ της εκλογικά. Εκ των υστέρων αντιλήφθηκα πάντως ότι εκείνη την εποχή δεν είχα καθαρή εικόνα για τις αντιλήψεις και τάσεις της κοινής γνώμης. Πράγμα που, ως ένα βαθμό, οφειλόταν στην ψυχολογία περικύκλωσης που είχαμε τότε στον ΣυΡιζΑ και που προφανώς δε με άφηνε ανεπηρέαστο.

Αισθανόμασταν δηλαδή ότι όσοι δεν ήταν μαζί μας ήταν εναντίον μας. Ότι βρισκόμασταν σε κλοιό, ότι ένα πολυπλόκαμο σύστημα προσπαθούσε να μας πνίξει. Ίσως να υπερβάλαμε, αλλά δεν ήταν απόλυτα προϊόν της φαντασίας μας αυτή η αίσθηση. Το σύνολο σχεδόν των ΜΜΕ ήταν εναντίον μας, συνήθως με ακραία εμπάθεια. Η αντιπολίτευση ήταν σε παράκρουση και το αντί ΣυΡιζΑ μέτωπο επιδίωκε την πολιτική και ηθική μου εξόντωση. Δεχόμασταν διασταυρούμενα πυρά τόσο από την δεξιά και τα ακραία και «κεντρώα» ξαδέρφια της όσο και από την «συνεπή αριστερά» με το ΚΚΕ μπροστά».

Αυτοκριτική για την πόλωση και τα σκάνδαλα

Στο σημείο αυτό ο Αλέξης Τσίπρας κάνει μία ακόμα σοβαρή αυτοκριτική. Αποκηρύσσει την επιλογή του ΣΥΡΙΖΑ να «παίξει» με τα σκάνδαλα της ΝΔ και την πόλωση. Θεωρεί ότι αυτό ήταν ένα γήπεδο που ευνοούσε την τότε αντιπολίτευση, που είχε καταφύγει στον τοξικό λόγο και τις χωρίς όριο κατηγορίες. Και πως η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ κακώς διολίσθησε σε αυτή τη λογική, όταν μπορούσε και έπρεπε να βασιστεί στην πολιτική αντιπαράθεση με τα όσα είχε πετύχει.

Έτσι φτάσαμε λίγο πριν τις κάλπες.

Παραπλανήθηκα από τις συγκεντρώσεις, πίστεψα λάθος γκάλοπ

Γράφει για εκείνη τη στροφή ο Αλέξης Τσίπρας:

«Στην τελική ευθεία είχα μέσα μου συγκρατημένη αισιοδοξία για το αποτέλεσμα. Παρότι όλες οι δημοσκοπήσεις έδειχναν τη Νέα Δημοκρατία να προηγείται, παρουσίαζαν διακυμάνσεις ως προς το εύρος της διαφοράς. Οι συντριπτικά περισσότερες έδειχναν διαφορά μεταξύ 8 και 11 μονάδων. Υπήρχαν όμως και ορισμένες που έδειχναν διάφορα από δυόμιση έως τέσσερις μονάδες. Έκλινα να πιστεύω τα «καλά νέα» κι αυτό στην πολιτική σε αντίθεση με την ζωή δεν οδηγεί συνήθως σε σωστά συμπεράσματα. Στην πιο αισιόδοξη άποψη συνηγορούσε και το γεγονός ότι παρά τις αρνητικές δημοσκοπήσεις το κλίμα όπου κι αν πηγαίναμε ήταν πολύ ζεστό. Ιδίως τις περιοδείες που πραγματοποιούσαμε στην περιφέρεια, οι συγκεντρώσεις ήταν μεγαλύτερες κι απ’ αυτές του 2015. Είχαμε προφανώς δημιουργήσει μια συνεκτική βάση κόσμου, που αισθανόταν την ανάγκη μιας πιο δραστήριας συμμετοχής κάτω και από την πίεση της Δεξιάς. Αυτός ο κόσμος που ερχόταν αυθόρμητα στις εκδηλώσεις, ιδιαίτερα όπου εγώ ήμουν ομιλητής. Αυτό μας παραπλάνησε. Γιατί ενώ η εκλογική βάση γινόταν πιο σκληρή και δραστήρια, η απήχηση μας σε ευρύτερα ακροατήρια περιοριζόταν».

Η έκπληξη της ήττας και η απόφαση για εθνικές εκλογές

«Τα αποτελέσματα τα παρακολούθησα στο σπίτι μου στην Κυψέλη. Όταν εμφανίστηκαν οι πρώτες κάρτες με τα exit Polls, είχα την ελπίδα πως θα διαψευστούν. Ακόμα και στο παραπέντε δεν ήθελα να πιστέψω ότι είχαμε πέσει τόσο έξω. Αλλά όταν άρχισαν να έρχονται τα πραγματικά αποτελέσματα από τα εκλογικά τμήματα, η διαφορά όχι μόνο δεν μειωνόταν αλλά μεγάλωνε. Εως ότου ανακοινώθηκε επίσημα από το υπουργείο εσωτερικών η πρώτη εκτίμηση: 10 μονάδες διαφορά.

Αυτό ήταν. Και έπρεπε να το χωνέψω. Να διαχειριστώ την απογοήτευση, την πίκρα, το αίσθημα αδικίας, τα συναισθήματά μου. Και να αντιμετωπίσω όσο γίνεται πιο ψύχραιμα τις συνέπειες για τον ΣυΡιζΑ, αλλά και για τον εαυτό μου. Γιατί είχε γίνει φανερό ότι η πλειοψηφία δε στηρίζει ούτε εμένα ούτε την κυβέρνηση, όπως νόμιζα, ή και πίστευα, ότι έπρεπε. Πώς να παριστάνω ότι δεν το βλέπω;

Αφού εγώ ίδιος έθεσα ανοιχτά στο λαό το δίλημμα των εκλογών, ως επιδοκιμασία η αποδοκιμασία της κυβέρνησης ένιωθα ότι δεν μπορούσα, την επόμενη, να φερθώ σα να μην έχει συμβεί τίποτα. Καταλαβαίνω όσους με παρότρυναν τότε να παραμερίσω το συναίσθημα. Τους καταλαβαίνω ακόμα. Αλλά για μένα ήταν ένα ηθικό ζήτημα. Δεν μπορούσα να παραμείνω ούτε μέρα στην εξουσία. Κι όσα επιχειρήματα και να ακούστηκαν τότε και ακούγονται και τώρα, τα διάφορα «αν», ακόμα κι αν έχουν νόημα, τα ακούω, τα συζητώ, αλλά το μέσα μου έλεγε να μην το κάνω. Και δεν το έκανα. Διακινδύνευσα το πολιτικό λάθος για να μείνω πιστός στον εαυτό μου.

…Έτσι αποφάσισα το ίδιο κιόλας βράδυ των ευρωεκλογών την αναγγελία πρόωρων εθνικών εκλογών.

Σε κάθε περίπτωση, στην απόφασή μου πρυτάνευσε η ηθική και δημοκρατική ευθύνη. Εκ των υστέρων βέβαια, προβληματίζομαι αν θα ήταν άλλη εξέλιξη των πραγμάτων σε περίπτωση που είχα αποφασίσει αλλιώς. Καθώς την πολιτική κάποιες αξίες και κάποια αισθήματα, συνηθώς υποχωρούν μπροστά στον υπολογισμό του πολιτικού κόστους, ή κέρδους είμαι βέβαιος ότι πολλοί δεν καταλάβαιναν τι ακριβώς έκανα εκείνο το βράδυ. Θυμάμαι χαρακτηριστικά, αμέσως μετά, τον Ιούνιο, στη σύνοδο κορυφής στην Μάλτα, τους ευρωπαίους συναδέλφους μου να εκφράζουν την απορία τους για την απόφαση μου. Ήταν πεπεισμένοι ότι έκανα λάθος. Ο Μακρόν μάλιστα μου σχολίασε: «Μέχρι τον Οκτώβριο, στην πολιτική είναι μισός αιώνας».

Δεν έχω καταλήξει αν έκανα λάθος που δεν πήγα σε τριπλές εκλογές

«Η Ηθική της ευθύνης σύγκρουση και τότε μέσα μου με την ηθική της πεποίθησης.

Δεν μετανιώνω για την απόφασή μου, έστω κι αν προβληματίζουν ακόμα και σήμερα αν μας ωφέλησε. Ξέρω όμως ότι δεν έπρεπε να αφήσω αυτά τα δύο να έρθουν σε σύγκρουση.

Θα έπρεπε να είχα εκτιμήσει πιο σωστά και σίγουρα αρκετά νωρίτερα, όχι βέβαια την έκβαση των ευρωεκλογών, αλλά την δυναμική των πραγμάτων. Και είτε να είχα διοργανώσει και τις τρεις εκλογές μαζί, όπως αρχικά σκεφτόμουν, ή να μην είχα μετατρέψει τις ευρωεκλογές σε κρίσιμη σημασίας εκλογική αναμέτρηση για την λαϊκή νομιμοποίηση της κυβέρνησης μου. Παραβίασα μια βασική αρχή των εκλογών. Όταν είσαι κυβέρνηση μη δίνεις ιδιαίτερη βαρύτητα σε δεύτερης τάξης εκλογικές αναμετρήσεις».

Διαβάστε επίσης:

Η κόκκινη γραμμή για το ΠΑΣΟΚ που ξεπέρασε ο Τσίπρας με την αναφορά του στην Φώφη Γεννηματά και οι αντιδράσεις

Κυβέρνηση: Απαξιώνει την Ιθάκη, επιτίθεται στον Τσίπρα, καταφεύγει στο αντιΣυριζα μέτωπο

Κοινή εκδήλωση για την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών