Το καλοκαίρι έφυγε αφήνοντας την εντύπωση ότι όλοι γίναμε στωικοί. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μπήκε σε δεύτερη μοίρα στα δελτία ειδήσεων, όλοι ενδιαφέρονται για τον ενεργειακό πόλεμο και το τι θα γίνει τον χειμώνα που έρχεται. Η αλληλεγγύη των Ευρωπαίων προς την Ουκρανία υποχωρεί, όλοι εστιάζουν στα του οίκου τους.

«Η κατάσταση έχει τα συστατικά για ένα είδος Lehman Brothers της ενεργειακής βιομηχανίας» δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών της Φινλανδίας παραπέμποντας στην κατάρρευση της αμερικανικής επενδυτικής τράπεζας που πυροδότησε τη χρηματοπιστωτική κρίση το 2008. Πιο σαφής προειδοποίηση για τον κίνδυνο επικείμενης κατάρρευσης δεν μπορεί να υπάρξει. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι ο χειμώνας θα είναι ο πιο δύσκολος από εκείνον του 1942, όταν η Ευρώπη ήταν βυθισμένη στη δίνη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.

Από αυτόν τον πόλεμο η Ευρώπη βγήκε βαθύτατα τραυματισμένη και χρειάστηκαν πολλά χρόνια για να σταθεί στα πόδια της. Ένα αποφασιστικό βήμα έγινε το 1951, με τη συγκρότηση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, που εξελίχθηκε στη σημερινή Ευρωπαϊκή Ένωση. Στόχος των ισχυρών Κεντροευρωπαίων τότε ήταν να θέσουν υπό κοινή διαχείριση τις κύριες πρώτες ύλες της πολεμικής βιομηχανίας.

Εβδομήντα ένα χρόνια μετά η Ευρωπαϊκή Ένωση θα κληθεί, όταν τελειώσει ο βαρύς χειμώνας του ενεργειακού πολέμου, που βρίσκεται σε εξέλιξη, να ελέγξει τα ορυκτά καύσιμα ή να βρει εναλλακτικές πηγές ενέργειας. Τα ορυκτά καύσιμα είναι δύσκολο να τα ελέγξει επειδή δεν έχει επαρκή αποθέματα, ενώ οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας απαιτούν χρόνο και μεγάλες επενδύσεις. Άρα ο χρόνος κυλά εις βάρος της.

Χαμένος χρόνος, λάθος προτεραιότητες

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες έχασαν χρόνο συζητώντας για τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας και σχεδόν κανένας δεν αναρωτήθηκε για τις συνέπειες αυτής της πολιτικής στα ευρωπαϊκά κράτη.

Η ανάγκη επιβίωσης της Ουκρανίας επισκίασε τις συζητήσεις για την αποτελεσματικότητα των κυρώσεων και της στρατιωτικής βοήθειας που έστειλε η Δύση. Ο ήχος των όπλων δεν άφησε να ακουστούν οι πιο ψύχραιμες προσεγγίσεις. Τα απλά ερωτήματα «πώς σταματάει ένας πόλεμος όταν υπερεξοπλίζεται η μία πλευρά» και «γιατί κόβονται οι γέφυρες επικοινωνίας με τον επιτιθέμενο» δεν τέθηκαν στο τραπέζι. Όποιος ψέλλιζε τέτοια ερωτήματα θεωρείτο «σύμμαχος του Πούτιν». Τελικά επιβλήθηκε η αμερικανική προσέγγιση.

Η Μαίρη Ντεζέβσκι, αρθρογράφος του βρετανικού «Independent» και του αμερικανικού «Spectator», επισημαίνει ότι, όταν ερχόταν η στιγμή να ληφθούν κρίσιμες αποφάσεις, η λεγόμενη Παλαιά Ευρώπη και η Νέα Ευρώπη στοιχίζονταν στην ίδια γραμμή, δίνοντας την εντύπωση του αρραγούς μετώπου ως προς τον εξοπλισμό της Ουκρανίας και ως προς την ενεργειακή απεξάρτηση από τη Ρωσία.

Η ώρα του απολογισμού

Φτάσαμε όμως σε ένα σταυροδρόμι «που θα δοκιμάσει τα όρια της ευρωπαϊκής ενότητας και την ισχύ των δεσμεύσεων της Ευρώπης έναντι της Ουκρανίας» γράφει η Ντεζέβσκι εξηγώντας ότι, με διψήφιο πληθωρισμό, την ύφεση να θεωρείται πλέον αναπόφευκτη και τον κίνδυνο να χρειαστεί η επιβολή δελτίου στην ενέργεια, οι κυβερνήσεις θα πρέπει να πάρουν σκληρές αποφάσεις. Αποφάσεις που θα επηρεάσουν το εθνικό χρέος, την επιβάρυνση του κόστους ζωής και του επιχειρηματικού κόστους.

«Κάτι πρέπει να γίνει και ό,τι κι αν γίνει θα έχει επιπτώσεις στην Ουκρανία» τονίζει ερμηνεύοντας και την εκτόνωση του ενθουσιασμού των Ευρωπαίων για τη στήριξη της κυβέρνησης του Κιέβου. Το διακύβευμα αυτόν τον χειμώνα δεν είναι αν θα αντέξει η ουκρανική κυβέρνηση, αλλά αν θα αντέξουν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες στις συνέπειες των επιλογών που έχουν κάνει οι ηγέτες τους.

Κάποιες χώρες είναι σίγουρα σε καλύτερη θέση εκκίνησης για να αντιμετωπίσουν αυτό το δύσκολο παζλ. Αλλά κανένας δεν είναι άτρωτος.

Εκνευρισμός και αμηχανία στις Βρυξέλλες

Σε επίπεδο Βρυξελλών ο εκνευρισμός δεν κρύβεται: ακόμα και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ αμφισβήτησε ανοιχτά τις επιλογές της προέδρου της Κομισιόν Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν: «Χάσαμε χρόνο… είναι απαράδεκτο να στέκεσαι άπραγος, η κατάσταση αυτή (με τη διαχείριση της ενεργειακής κρίσης) χρονολογείται πριν από τον πόλεμο» δήλωσε στη βελγική «Le Soir».

Η έλλειψη ηγεσίας στην Ε.Ε. είναι πανθομολογούμενη. Οι εθνικές κυβερνήσεις προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το ενεργειακό ζήτημα και τις συνέπειές του με… κουπόνια. Και οι πολίτες υπάρχει κίνδυνος να χάσουν τη στωικότητα που επέδειξαν στη διάρκεια του καλοκαιριού.

Το αφήγημα που πρέπει να συντηρηθεί

Όταν η συζήτηση γίνεται στο επίπεδο της ελίτ η προσέγγιση είναι πιο κυνική. Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Βρετανίας Γουίλιαμ Χέιγκ έγραψε στους «London Times» ότι «θα εξυπηρετούσε τον Πούτιν μία αποτυχία των συμφερόντων μας στην Ουκρανία».

Το τι σημαίνει αυτό πρακτικά εξηγήθηκε από τον απόστρατο αντιστράτηγο Σερ Σάιμον Μάγιαλ στο BBC: «Πρέπει να εξασφαλίσουμε ότι το αφήγημα παραμένει – πως τα προβλήματα με την ενέργεια και τις τιμές συνδέονται ευθέως με την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία». Με άλλα λόγια, το να επιρρίπτεις όλες τις ευθύνες στη Ρωσία διευκολύνει τον έλεγχο της κοινής γνώμης. Το αφήγημα «κατηγορούμε για όλα τη Ρωσία» πρέπει να συντηρηθεί καθώς τα πράγματα θα επιδεινώνονται, εκτιμά και η αρθρογράφος του «Independent» Μαίρη Ντεζέβσκι.

Είναι σωστό να κατηγορούμε τη Ρωσία για την εισβολή στην Ουκρανία και τη δραματική άνοδο στις τιμές βασικών ειδών διατροφής. Αλλά το ενεργειακό είναι πιο περίπλοκο. «Αυτό που συνέβη είναι ότι μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία η Ε.Ε. και η Βρετανία εγκατέλειψαν τη μακρά πρακτική τους να εξαιρούν τον ενεργειακό τομέα από τις κυρώσεις» εξηγεί η Ντεζέβσκι.

Και τώρα τι;

Και τώρα τι; Αυτό είναι ερώτημα που τίθεται πάντα ύστερα από έναν πόλεμο. Οι παραινέσεις προς τους Ευρωπαίους να μειώσουν την κατανάλωση ενέργειας μοιάζουν με ασπιρίνες που δίνονται σε καρκινοπαθείς. Δεν λύνεται έτσι το πρόβλημα, ούτε καν κρύβονται κάτω από το χαλί οι πολιτικές ευθύνες.

Η Ευρώπη οδεύει σε έναν δύσκολο χειμώνα και σε μια αμήχανη άνοιξη – όποτε κι αν έρθει αυτή. Οι οικονομίες θα έχουν γονατίσει από τον πληθωρισμό και τη νέα εκτόξευση του χρέους και ουδείς μπορεί να φανταστεί σήμερα ποιοι θα μας κυβερνούν μεθαύριο. Θα μπορέσει να επιβιώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση από μία τέτοια οικονομική, κοινωνική και πολιτική αναταραχή; Κι αν θέλουμε να κάνουμε ένα βήμα παραπέρα, θα υπάρχει ενωμένη Ευρώπη όταν ηχήσουν οι σάλπιγγες της εκεχειρίας στην Ουκρανία;

Διαβάστε επίσης:

Στη ΔΕΘ με το βλέμμα στις Βρυξέλλες

ΣΥΡΙΖΑ: Βλέπει Μητσοτάκη σε αποδρομή, ζητά εκλογές ως μόνη διέξοδο

Ενεργειακή κρίση: Αναμένοντας την ευρωπαϊκή «Πυθία»