«Άστοχη» χαρακτηρίζει την απαγόρευση των μπαλωθιών ο ανθρωπολόγος Michael Herzfeld, κάτοχος της έδρας Ernest E. Monrad για τις Κοινωνικές Επιστήμες στο Τμήμα Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Harvard.

Μιλώντας στο ThessPost.gr, ο άνθρωπος -που έχει ερευνήσεις από κοντά τις έννοιες της «βεντέτας» και του «σασμού», κατά τη διάρκεια της εθνογραφικής του εργασίας στα Ζωνιανά Μυλοποτάμου, από τη δεκαετία του ‘80- επισημαίνει πως οι αρμόδιες αρχές θα πετύχαιναν πολύ καλύτερα αποτελέσματα εάν έμπαιναν στη διαδικασία να ενθαρρύνουν τα παραδοσιακά κανάλια διαπραγμάτευσης, ζητώντας συμβουλές από τους πιο σεβαστούς χωριανούς.

«Αν επιμένουν να θεωρούν αυτά τα πράγματα ως απλά εγκλήματα, δεν πρόκειται να βρούνε λύσεις χωρίς να καταστρέψουν εντελώς αυτές τις κοινωνίες. Στο παρελθόν ορισμένοι αστυνομικοί δουλεύανε με τους ντόπιους για να πετύχουν το σκοπό τους», επισημαίνει χαρακτηριστικά ο ανθρωπολόγος που πολιτογραφήθηκε έλληνας το 2021, για τα μέτρα μετά το μακελειό στα Βορίζια,

Ακολουθεί η συνέντευξη:

Οι τελευταίες εξελίξεις στα Βορίζια με τραγικό απολογισμό τον θάνατο δύο ανθρώπων και ένα χωριό να φοβάται για το μέλλον, αποδεικνύουν ότι η βεντέτα δεν είναι απλά «μια παλιά ιστορία», αλλά ένα ζωντανό φαινόμενο που παρά το πέρασμα του χρόνου, παραμένει ριζωμένο στην ταυτότητα των ανθρώπων. Μπορεί σήμερα να υπάρξει τιμή χωρίς να συνεχίζεται ο κύκλος της βίας;

«Δεν ξέρω πόσο σοβαρά παίρνουν οι σημερινές Αρχές την ύπαρξη παραδοσιακών μέσων και διαδικασιών συμφιλίωσης, ιδιαίτερα του ‘’σασμού”, που στο παρελθόν λειτουργούσαν συχνά με λαμπρά αποτελέσματα. Δεν ξέρω κατά πόσο προσπαθούν να ενεργοποιήσουν τέτοιους τοπικούς θεσμούς, όπως έχει γίνει στο παρελθόν στα Ζωνιανά. Πιστεύω ότι η προκατάληψη και η άγνοια σε σχέση με αυτούς τους θεσμούς και αυτές τις αξίες είναι το μεγαλύτερο εμπόδιο που αντιμετωπίζουν όσοι καλοπροαίρετοι φορείς ψάχνουν λύσεις. Να σας απαντήσω πιο συγκεκριμένα: Δε νομίζω ότι οι κάτοικοι εκτιμούν ποτέ την ‘’άσκοπη” βία. Αντίθετα, τη θεωρούν άνανδρη, όπως θεωρούν άνανδρο τον ‘’φωνακλά” που σηκώνει φασαρίες μόνο και μόνο για να κάνει αισθητή την παρουσία του».

Μετά τα τελευταία γεγονότα στα Βορίζια, η πολιτεία ανακοίνωσε μέτρα κατά της οπλοκατοχής, όπως την απαγόρευση των μπαλοθιών, σκληρότερες ποινές για παράνομη οπλοκατοχή, αναβάθμιση του «ελληνικού FBI» στην Κρήτη κ.α. Είναι αυτά τα μέτρα προς τη σωστή κατεύθυνση για να μη χυθεί κι άλλο αίμα;

«Ειλικρινά, όχι. Τέτοια μέτρα επιδεικνύουν μια τυφλή, γραφειοκρατική αντίληψη για την κοινωνική δυναμική. ‘Ηδη αναφέρθηκα σε προσεγγίσεις που θεωρώ πολύ πιο χρήσιμες. Μια φορά και μόνο μου ζήτησε ένα αξιωματικός της Αστυνομίας (τότε της Χωροφυλακής) να μιλήσω στους εφέδρους για την κοινωνική βάση της βεντέτας και της τελετουργικής ζωοκλοπής. Οι έφεδροι όμως αντέδρασαν αρνητικά, γιατί είχαν προαποφασίσει ότι πρόκειται για εγκληματικότητα και μόνο. Η προκατάληψη δε θα βοηθήσει να ηρεμήσει η περιοχή, αντίθετα, θα επεκτείνει το κακό. Αξιέπαινοι είναι οι φορείς που δείχνουν προθέσεις να συνεργαστούν με τους ντόπιους. Μα πόσοι είναι, και είναι σε θέση να υποχρεώσουν τους συναδέλφους τους να τους ακολουθήσουν;

Όσα συνέβησαν είναι μια ένδειξη ότι οι Αρχές δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν την κλιμάκωση;

«Αναρωτιέμαι κατά πόσο οι Αρχές διαβάζουν τα σχετικά ανθρωπολογικά συγγράμματα ή ζητούν συμβουλές από τους πιο σεβαστούς χωριανούς. Αν επιμένουν να θεωρούν αυτά τα πράγματα ως απλά εγκλήματα, δεν πρόκειται να βρούνε λύσεις χωρίς να καταστρέψουν εντελώς αυτές τις κοινωνίες. Στο παρελθόν ορισμένοι αστυνομικοί δουλεύανε με τους ντόπιους για να πετύχουν το σκοπό τους. Πρέπει να καταλάβουν οι Αρχές ότι αυτοί οι άνθρωποι ζουν μέσα σε ένα συμβολικό σύστημα που ρυθμίζει τις εσωτερικές και εξωτερικές σχέσεις τους και που έχει ακόμη και σήμερα τεράστια σημασία για όλους τους. Το να απαγορεύσουν οι Αρχές τις ‘’μπαλοθιές”, π.χ., μου φαίνεται μάλλον άστοχο εφόσον δεν απευθύνεται στην ουσία της υπόθεσης, ενώ το να ενθαρρύνουν τα παραδοσιακά κανάλια διαπραγματευσης θα έφερε πολύ καλύτερα αποτελέσματα».

Πώς φτάνουν τα όπλα σε αυτές τις κοινότητες; Είναι νόμιμα, παράνομα ή κληρονομικά;

«Πολλά είναι κληρονομικές περιουσίες ή και απομεινάρια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της Αντίστασης. Πιστεύω ότι σήμερα υπάρχει και παράνομη αγορά όπλων, αλλά αποφεύγω επίτηδες να ασχολούμαι με αυτό το θέμα».

Ποιος είναι ο ρόλος των γυναικών σε κοινότητες όπου η έννοια της τιμής είναι ιδιαίτερα ισχυρή; Λειτουργούν ως φορείς εκτόνωσης, αναπαραγωγής ή και ανατροπής των κωδίκων;

«Έχω δει γυναίκες να επεμβαίνουν αποτελεσματικά σε καυγάδες που διαφορετικά μπορούσαν ενδεχομένως να καταλήξουν σε φόνο. Καταλαβαίνουν τα κίνητρα των ανδρών και υπερασπίζονται ρητά τους δικούς τους, αλλά ταυτόχρονα καμμιά φορά και μεσολαβούν. Άλλωστε, ξέρουν πολύ καλά τι τις περιμένει αν οι άντρες τους θα σκοτωθούν σε καυγά. Η ζωή της χήρας δεν είναι εύκολη».

Από ποια ηλικία καλλιεργείται η «τιμή» και η «ανδρεία» σε κοινωνίες όπως της Κρήτης;

«Πιστεύω ότι από τη στιγμή που ένα αγοράκι αρχίζει να συμμετέχει στους χορούς ή και συνοδεύει τον πατέρα του στα πρόβατα, επηρεάζεται συνέχεια από τα σχόλια των ενηλίκων για αυτά τα θέματα. ‘Ολες οι κουβέντες των ανδρών αντανακλούν αυτές τις αξίες-κλειδί, ακόμη και στις διασκεδάσεις όπως είναι το κέρασμα στα καφενεία, τα χαρτοπαίγνια και τις ανταλλαγές μαντινάδων. Όλα αυτά τα περιγράφω στο βιβλίο. (σ.σ.: «Η ποιητική του ανδρισμού: Ανταγωνισμός και ταυτότητα σε ένα ορεινό χωριό της Κρήτης)

Πώς βιώνουν τα παιδιά μια βεντέτα; Ποιες είναι οι μακροχρόνιες κοινωνικές και ψυχικές συνέπειες;

«Πάνω σε αυτό δε μπορώ να σας απαντήσω, δεν είμαι ψυχολόγος ή ψυχίατρος. Αλλά πιστεύω ότι το θέμα πρέπει να μελετηθεί από ανθρωπολογικά πληροφορημένους ψυχολόγους ή ψυχιάτρους, γιατί διαφορετικά θα κινδύνευαν να αυξήσουν το άγχος της νέας γενεάς η οποία εξακολουθεί να μεγαλώνει με την ιδέα ότι οι παραδοσιακές αρχές είναι οι πιο σωστές, ότι αυτές αποτελούν την πραγματική ηθική».

*Ο Μichael Herzfeld είναι συν-εκδότης του περιοδικού HAU: Journal of Ethnographic Theory, κάτοχος της έδρας Ernest E. Monrad για τις Κοινωνικές Επιστήμες, στο Τμήμα Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Harvard, Ομότιμος Καθηγητής Κριτικών Σπουδών Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο Διεθνές Ινστιτούτο Ασιατικών Σπουδών (IIAS), Πανεπιστήμιο Leiden, Μέλος του Κολεγίου Διδακτορικών Σπουδών στο πρόγραμμα «Πολιτιστική Κληρονομιά, Εκπαίδευση και Κοινότητα», και του Πανεπιστημίου της Ρώμης «Tor Vergata». Είναι συγγραφέας 12 μέχρι τώρα βιβλίων και δημιουργός δύο ταινιών και πολυάριθμων άρθρων και βιβλιοκρισιών κι έχει δεχθεί πολυάριθμες διεθνείς τιμητικές διακρίσεις.

Διαβάστε επίσης:

Καιρός: Καταιγίδες, βροχές αλλά και υψηλές θερμοκρασίες – Πού θα χτυπήσει η κακοκαιρία

Έφοδος σε οίκους ανοχής από την αστυνομία και 15 συλλήψεις

Δολοφονία στον Άγιο Παντελεήμονα: Σύλληψη δυο Ουκρανών για την εκτέλεση ομοεθνή τους